Αρχαία Αττική: Ο ναός της θεάς Αρτέμιδος στην Βραυρώνα

Η Βραυρώνα είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Αττικής, γνωστή για τον ναό της Αρτέμιδος που έχει δώσει το όνομά του στον σύγχρονο δήμο της ανατολικής Αττικής, αλλά και στον παραθαλάσσιο γειτονικό οικισμό της Λούτσας (Σημερινό όνομα Αρτέμιδα).
Ήταν χτισμένη σε έναν κολπίσκο στις ακτές του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου, κοντά στον σημερινό οικισμό της Λούτσας.
Πρωτοκατοικήθηκε από την νεολιθική εποχή. Την εποχή του Θησέα (εποχή του χαλκού) η Βραυρώνα ήταν ένας από τους 20 δήμους που ενώθηκαν και αποτέλεσαν το μετέπειτα Αθηναϊκό κράτος.
Σταδιακά η Βραυρώνα εξελίχθηκε σε τόπος λατρείας της Αρτέμιδας και χτίστηκε ναός αφιερωμένος σε αυτή.

Άρτεμις

Η Άρτεμις ήταν μία από τις κυριότερες θεότητες του ελληνικού Δωδεκάθεου. Kόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδελφή του Aπόλλωνα.
Ήταν προστάτρια του ζωικού και φυτικού κόσμου, της άγριας φύσης, θεά του κυνηγιού, προστάτρια της μητρότητας, της νεότητας, της αγνότητας, του τοκετού και των βρεφών.
Τιμωρούσε όσους παραβίαζαν τους νόμους που είχε θεσπίσει ή όσους επιχειρούσαν να προσβάλλουν κάποια από τη συνοδεία της. Η Άρτεμις προστάτευε τη μητρότητα και εξασφάλιζε στις γυναίκες αίσιο τοκετό.
Ήταν παρούσα στη γέννηση της Αφροδίτης, της Αθηνάς και του Ασκληπιού.
Ως Βραυρωνία λατρευόταν στη Βραυρώνα και στο ιερό της στην Ακρόπολη των Αθηνών. Στις τελετές που γίνονταν προς τιμή της έπαιρναν μέρος μικρά κορίτσια, οι άρκτοι. Στη θεά, στη Βραυρώνα, αφιερώνονταν τα ενδύματα των γυναικών που πέθαιναν στον τοκετό.
Στην Άρτεμη ήταν αφιερωμένη η έκτη μέρα κάθε μήνα και ιδιαίτερα η νύκτα της εαρινής ισημερίας.

Αρχαιολογικός χώρος
Το 1945 ο αρχαιολόγος Ιωάννης Παπαδημητρίου έκανε ανασκαφές στην περιοχή. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και κατά την δεκαετία του 1950 και 1960 και αποκάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού χώρου.

Τα σημαντικότερα αξιοθέατα του αρχαιολογικού χώρου είναι ο ναός της Αρτέμιδος, η στοά σχήματος Π, η ιερή πηγή, η γέφυρα πάνω στον Ερασινό ποταμό, η παλαίστρα, το γυμνάσιο κ.α.
Ο ναός της Αρτέμιδος είναι ένας μικρός σε μέγεθος ναός από τον οποίο σώζεται κυρίως η πλαϊνή του πλευρά, Υπάρχει αμφιβολία για την μορφή που είχε η πρόσοψή του αλλά πιστεύεται πως ήταν εξάστυλος, κατά μία άλλη άποψη δίστυλος με τοίχο ενδιάμεσα.
Η στοά σχήματος Π περιέβαλλε ένα μεγάλο προαύλιο στην πλαϊνή πλευρά του ναού. Γύρω από την στοά υπήρχαν βάσεις με μικρά αγάλματα.
Στον ναό υπήρχε επίσης περίφημο άγαλμα, το οποίο πήρε ο Ξέρξης και το μετέφερε στην Σούσα.

Πάμε όμως να περιηγηθούμε στον ναό και τον ιερό χώρο...
Το 1961 αποκαλύφθηκαν στο ναό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος δύο αναθηματικά ανάγλυφα της κλασικής περιόδου. Το ένα εξ αυτών παρουσιάζει τη θεά να αποδέχεται την προσφορά αναθημάτων από πέντε άντρες.
Κάτω από την παράσταση αρχίζει πολύστιχος επιγραφή με κατάλογο δώρων προς την Αρτέμιδα

Και η στήλη αυτή, όπως και άλλες, είχε χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή της λιθόστρωτης οδού που βρίσκεται βόρεια του ναού.

Θέση βωμού

Αρχαία πηγή

Εικόνες που φέρνουν τον χρόνο πίσω στην αρχαία Ελλάδα..

Ο Ναός της Αρτέμιδας, δωρικός εν παραστάσει με οπισθόδομο, βρίσκεται στη ΒΔ γωνία του βράχου της Ακρόπολης, θεμελιωμένος σε ψηλό κλιμακωτό, σχήματος Γ ανάλλημμα από ισχυρούς πωρόλιθους.
Σίγουρα δέσποζε με την καίρια θέση του και το ύψος του πάνω απ' όλα τα οικοδομήματα του ιερού τεμένους. Ήταν κατασκευασμένος από ντόπιο πωρόλιθο και κτίστηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. σε αντικατάσταση ενός παλαιότερου αρχαϊκού ναού, στη θέση του οποίου στέκει σήμερα το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.
Τάφος της Ιφιγένειας

Η Ιφιγένεια παρέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής της ιέρεια της θεάς Άρτεμης στο ιερό της Βραυρώνας όπου και ετάφηκε σε αυτό ακριβώς το σημείο.

Ιερά οικία

Λίγα μέτρα πριν τον ναό συναντάμε και το μουσείο της βραυρώνας. Είναι από τα μουσεία που δεν πήρε κανείς είδηση ότι άνοιξαν Η ανακαίνιση όμως του Μουσείου της Βραυρώνας είναι κάτι παραπάνω από καλή δουλειά. Κι ας πήρε χρόνο. Από τις αρχές του 2000 συζητούσαν οι αρχαιολόγοι της αρμόδιας εφορείας πως μπορεί αυτό το μουσείο να λάμψει πάλι, να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του και κυρίως να εκσυγχρονιστεί, να σταθεί στον 21ο αιώνα.

Τα χρήματα δεν περίσσευαν, οι περιπέτειες και οι πλημμύρες στον αρχαιολογικό χώρο δεν βοηθούσαν, και ούτε βέβαια η αθηνοκεντρική αντίληψη όλων μας.
Μια επίσκεψη στη Βραυρώνα αξίζει τον κόπο, και μόνο για το μουσείο.
Οι φρεσκοβαμμένες αίθουσες, τα χρώματα, οι συνδυασμοί, τα παράθυρα ψηλά και κυρίως η νέα εκθεσιακή αντίληψη, μας βοηθάει να δούμε και να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος.

Το μουσείο
Το μουσείο έχει έντονο το παιδικό στοιχείο μιας και η Άρτεμης ήταν προστάτιδα των παιδιών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εκθέματα αποτελούμενα από αρχαία παιχνίδια, μωρουδιακά αξεσουάρ, αγάλματα παιδιών κ.τ.λ.

Ο ναός σε μακέτα

Ο Μύθος του Ακταίωνα
Ο Ακταίων μανιώδης κυνηγός, ατύχησε να δει γυμνή την θεά Άρτεμη στον Κιθαιρώνα, να απολαμβάνει το μπάνιο της μαζί με την θηλυκή συνοδεία των νυμφών, και αυτή τον μεταμόρφωσε σε ελάφι, όπου τα ίδια τα σκυλιά του τον κατασπάραξαν.

Μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο, 420/410 π.Χ. Η υποδοχή της Ιφιγένειας στην Βραυρώνα από τον Δία, την Λητώ, τον Απόλλωνα και την Αρτέμιδα

Στην αίθουσα 3 εκτίθενται τα πολυάριθμα αγαλμάτια μικρών αγοριών και κοριτσιών, καθώς η Άρτεμις ήταν θεά προστάτιδα του τοκετού και των παιδιών.
Οι γονείς αφιέρωναν τα αγαλματίδια για να ευχαριστήσουν ή να παρακαλέσουν τη θεά να προστατέψει τα παιδιά τους, ενώ τα παιχνίδια (σπόνδυλοι ψαριών, αστράγαλοι, ζάρια, μικρογραφικά αγγεία, πλαγγόνες), αποτελούσαν αφιερώματα των παιδιών στη θεά.
Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα μοναδικά ξύλινα αναθήματα από το Ιερό της Βραυρώνας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ειδώλια, αγγεία και τεμάχια επένδυσης επίπλων. Αναθήματα εξαιρετικά σπάνια...

Κεφαλές από μαρμάρινα αγάλματα αγοριών. Τα μαλλιά τους συνήθως ήταν κοντά, συχνά όμως σχηματίζεται κοτσίδα με χωρίστρα και φορούν στεφάνη. Όπως και τα κορίτσια. Τέλη 4ου αιώνα. π.Χ.

Πυξίδες, μεταξύ των οποίων λίθινες και ξύλινες, που χρονολογούνται από τον 9ο έως τον 4ο αι. π.Χ. και προορίζονταν για τη φύλαξη ειδών καλλωπισμού και κοσμημάτων, αρωματοδοχεία, κυρίως ληκύθια και αλάβαστρα του 6ου και του 5ου αι.π.Χ., κοσμήματα και χάλκινα κάτοπτρα, με χαρακτηριστικότερο το ενεπίγραφο κάτοπτρο της Ιππύλας

Μέλη μαρμάρινων παιδικών αγαλμάτων. Πάπια, τόπι, πτηνό,αυγό,αυλός

Πήλινα ειδώλια και αγγεία που εικονίζουν την Αρτέμιδα με διάφορες ιδιότητές της ως Άρτεμι-Εκάτη, ως Ταυροπόλο και ως Κυνηγέτιδα και Προστάτιδα των Ζώων

Σπάνιο άλογο παιχνίδι με ρόδες

Ταφικός περίβολος. Μελαμβαθή θήλαστρα 450 - 424. π.Χ

Στην προτελευταία προθήκη της αίθουσας 4 περιλαμβάνονται πινάκια, αγγεία συμποσίου (υδρίες, κρατήρες, κύλικες) και λυχνάρια, τα περισσότερα από τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί για το φωτισμό του ιερού, ενώ άλλα είχαν πιθανώς προσφερθεί ως αναθήματα, όπως το μεγάλο μαρμάρινο λυχνάρι του 7ου αι. π.Χ.

Στην τελευταία ενότητα της αίθουσας 4 περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός από τα γυναικεία ειδώλια που αφιέρωναν οι γυναίκες στη θεά από τον 7ο έως τον 4ο αι.
Π.Χ. Παρουσιάζονται οι πιο χαρακτηριστικές κατηγορίες, από τα αρχαϊκά σανιδόμορφα έως τις χαριτωμένες «ταναγραίες». Ξεχωριστή ομάδα αποτελούν τα ανθρωπόμορφα πήλινα αγγεία (6ος – 4ος αι. π.Χ.).

Υδροβιότοπος Βραυρώνας

Ανάμεσα στην Αρτέμιδα και το Μαρκόπουλο, σε μια εύφορη πεδιάδα που διαρρέεται από το χείμαρρο Ερασίνο, ο υγρότοπος της Βραυρώνας αποτελεί από τα πιο σημαντικά καταφύγια άγριας ζωής της Αττικής.

Σε απόσταση μόλις 30 χιλιομέτρων από την Αθήνα, μπορούμε να θαυμάσουμε ένα υπέροχο τοπίο με πλούσια ιστορία που έχει παραμείνει σχεδόν ίδιο από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.

Η μεγάλη ποικιλία διαφορετικών βιοτόπων σε συνδυασμό με τις ήπιες μεθόδους εκμετάλλευσης από τον άνθρωπο δημιούργησαν ένα οικοσύστημα μοναδικής αξίας.

Αποστολή - φωτογραφίες: Χάρης Ντακ
Κωνσταντίνος Δ
memorylifegr.blogspot.com