ΟΥΟχιΤΙκάτιΔΑΝΟΣεκ της γής Απόψεις που πηγάζουν από την άλλη άγνωστη πλευρά ΑΒΑ(ήβη)+ΤΑΡ(τάρταρα) <>ΒΙΟΣ(ζωή)+ΑΔΑΣ(άδης) Aιώνια εναλλαγή, στην βιολογική αρμονία Η άλλη θέση στην καθημερινότητα, τό επέκεινα, ή αλήθεια της φαντασίας. Βουτιά στόν άπειρο και άυλο κόσμο τών ιδεών. Υποβάθμιση του χρήματος (χξς') σε μέσο εξυπηρέτησης και όχι υπέρτατη ανάγκη. Ατυχώς ονομάσθηκε Χρήμα (ότι χρειαζόμαστε) και Νόμισμα (ότι θεσπίσθηκε σαν αξία) Εξαπατήσαμε τό είναι μας, και Εκπέσαμε.
Ο τάφος δυστυχώς είναι συλημένος, πιθανότατα από την αρχαιότητα, αλλά και μεταγενέστερα, όπως οι περισσότεροι άλλωστε τάφοι που έχουν ανευρε... Ο τάφος δυστυχώς είναι συλημένος, πιθανότατα από την αρχαιότητα, αλλά και μεταγενέστερα, όπως οι περισσότεροι άλλωστε τάφοι που έχουν ανευρεθεί στην Ελληνική επικράτεια. Στο πλαίσιο των εργασιών για το μεγάλο έργο κατασκευής δικτύων αποχέτευσης οικισμών Καραβόμυλου, Αχινού, Παραλίας Ραχών, Ραχών, Αυλακίου και εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) του Δήμου Στυλίδας, αποκαλύφθηκε το μοναδικό για την Ανατολική Φθιώτιδα, αρχαιολογικό εύρημα.
Οι ντόπιοι βέβαια το γνώριζαν καλά ως τάφο, τον οποίο μάλιστα έχουν «επισκεφθεί», ωστόσο η αρχαιολογική σκαπάνη, έφερε στην επιφάνεια την ιδιαίτερα χαρακτηριστική καμάρα (καμαροσκεπής), που επιβεβαιώνει την προέλευση και την ηλικία του στην περίοδο του Βασιλιά Φιλίππου (4ος αιώνας π.Χ.). Το δε μέγεθος του, μαρτυρά ότι ήταν ισχυρής οικογένειας ανώτερης κοινωνικής τάξης και δεν αποκλείεται ο ένοικός του να υπήρξε εκπρόσωπος του Βασιλικού Οίκου ή ανώτερο στέλεχος της Μακεδονικής Φρουράς. Ο τάφος δυστυχώς είναι συλημένος, πιθανότατα από την αρχαιότητα, αλλά και μεταγενέστερα, όπως οι περισσότεροι άλλωστε τάφοι που έχουν ανευρεθεί στην Ελληνική επικράτεια.
Αυτή τη χρονική στιγμή γίνεται προσπάθεια από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας - Ευρυτανίας, να αποκαλυφθεί το ταφικό αυτό μνημείο, όπως εξηγεί στην κάμερα του LamiaReport η Αρχαιολόγος Αναπληρώτρια Προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών, Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Αριστέα Παπασταθοπούλου. Στο σημείο βρέθηκε και ο Δήμαρχος Στυλίδας Γιάννης Αποστόλου, που σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας - Ευρυτανίας, θα κάνει ότι μπορεί για την ανάδειξη και τη συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας, ώστε να καταστεί η Ανατολική Φθιώτιδα προορισμός και Αρχαιολογικού τουρισμού.
Στο βίντεο που ακολουθεί μιλά στο LR και η Πρόεδρος της Κοινότητας Αχινού Ελένη Αρβανίτη, που γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή και την αρχαία ιστορία της.
Αεροφωτογραφία του Ολυμπιακού Σταδίου και της γύρω περιοχής. [Credit: dronepicr / Wikimedia Commons] Μια διεπιστημονική μελέτη με χρήση πυρή...
Μια διεπιστημονική μελέτη με χρήση πυρήνων ιζημάτων ανακατασκευάζει ένα υδάτινο τοπίο που διατηρήθηκε για χιλιετίες και είχε βαθιές επιπτώσεις στο περίφημο ιερό και στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Για αιώνες, φανταζόμασταν την αρχαία Ολυμπία, τη γενέτειρα των Ολυμπιακών Αγώνων, ως μια ξηρή και σκονισμένη κοιλάδα, με τους ναούς και τα στάδια της να είναι αγκυρωμένα σε ένα χερσαίο τοπίο που κυριαρχείται από τους ποταμούς Αλφειό και Κλάδεο. Ωστόσο, έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Quaternary Environments and Humans καταρρίπτει εντελώς αυτή την εικόνα. Μια διεθνής ομάδα γεωγράφων, γεωεπιστημόνων και αρχαιολόγων έχει ανακαλύψει αδιάσειστα στοιχεία ότι κοντά στο ιερό υπήρχε μια εκτεταμένη λίμνη, η Λίμνη της Ολυμπίας, η οποία διαμόρφωσε την ιστορία και το περιβάλλον της περιοχής για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της. Η μελέτη, υπό την καθοδήγηση της Lena Slabon του Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg του Mainz (Γερμανία), βασίζεται στην ενδελεχή ανάλυση πυρήνων ιζημάτων που εξήχθησαν από τις λεκάνες της Μακρίσιας και του Λαδικού, οι οποίες περιβάλλουν τον αρχαιολογικό χώρο. «Τα συμπεράσματα είναι σαφή: Βρήκαμε απολιθωμένα στοιχεία για ένα λιμναίο περιβάλλον που υπήρχε στις λεκάνες της Μακρίσιας και του Λαδικού. Με βάση πολυάριθμες χρονολογήσεις με ραδιενεργό άνθρακα, ανακαλύψαμε ότι η λίμνη της Ολυμπίας υπήρχε από την 8η χιλιετία π.Χ. έως τουλάχιστον τον 6ο αιώνα μ.Χ.», δηλώνει η ομάδα. Η ιδέα της ύπαρξης μιας λίμνης κοντά στην Ολυμπία όχι μόνο αλλάζει την εικόνα του χώρου, αλλά και επιλύει μακροχρόνια μυστήρια και εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την καθημερινή ζωή στο ιερό. Πώς επηρέασε η παρουσία της λίμνης την παροχή νερού για χιλιάδες αθλητές και θεατές κατά τη διάρκεια των Αγώνων; Χρησιμοποιούνταν ως μεταφορική οδός; Γιατί οι αρχαίες ιστορικές πηγές δεν αναφέρουν αυτό το εντυπωσιακό υδάτινο σώμα; Για να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα, οι ερευνητές δεν έψαξαν για ξεχασμένες γραπτές πηγές, αλλά έκαναν γεωτρήσεις στο έδαφος. Απέκτησαν 15 πυρήνες ιζημάτων, μερικοί από τους οποίους είχαν βάθος έως και 15 μέτρα, από τρεις βασικές περιοχές: το νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης της Μακρίσιας, την περιοχή κοντά στον αρχαίο χώρο και το στενό πέρασμα που συνδέει τις λεκάνες της Μακρίσιας και του Λαδικού.
Σενάριο της μέγιστης έκτασης της λίμνης της Ολυμπίας με βάση απολιθωμένα στοιχεία και ψηφιακά δεδομένα εδάφους. [Credit: L. Slabon et al. 2025]
Αναλύοντας αυτά τα «αρχεία του εδάφους», οι επιστήμονες εντόπισαν διαφορετικούς τύπους αποθέσεων. Οι πιο αποκαλυπτικές ήταν οι λεπτόκοκκες αποθέσεις — λάσπες και άργιλοι — που σχηματίζονται μόνο σε ήρεμα υδάτινα περιβάλλοντα, όπως λίμνες ή βάλτοι. Αυτές οι λιμναίες αποθέσεις βρέθηκαν διασκορπισμένες σε μια τεράστια έκταση, υποδηλώνοντας την ύπαρξη μιας εκτεταμένης, ρηχής λίμνης και όχι απλώς μιας μικρής λιμνούλας ή ενός εγκαταλελειμμένου παρακλαδιού του ποταμού. Η ζωή της λίμνης της Ολυμπίας: 8.000 χρόνια ιστορίας Η ραδιοχρονολόγηση οργανικού υλικού που βρέθηκε μέσα σε αυτά τα ιζήματα επέτρεψε στους ερευνητές να ανακατασκευάσουν το χρονοδιάγραμμα της λίμνης. Τα δεδομένα είναι εκπληκτικά: τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη λιμναίων συνθηκών στην περιοχή χρονολογούνται από το 7458-7076 π.Χ., στο νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης. Περίπου το 4347-4250 π.Χ., η λίμνη εκτεινόταν ήδη από τη Μακρίσια μέχρι τη λεκάνη του Λαδικού, ενώ τα πρώτα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η λίμνη έφτανε μέχρι την τοποθεσία του μελλοντικού ιερού της Ολυμπίας χρονολογούνται από το 1881-1690 π.Χ. Η λίμνη παρέμεινε, καλύπτοντας μεγάλες εκτάσεις, καθ' όλη τη διάρκεια της ακμής του ιερού, από την αρχαϊκή εποχή μέχρι τουλάχιστον τον 6ο αιώνα μ.Χ., καλύπτοντας έτσι τη διάρκεια όλων των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Μετά από μια περίοδο αποξήρανσης, η λίμνη επανεμφανίστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα τον 13ο/14ο αιώνα μ.Χ., προτού η στάθμη του ποταμού Αλφέως πέσει αρκετά μέτρα, σχηματίζοντας την «Αναβαθμίδα της Ολυμπίας» που βλέπουμε σήμερα και κάνοντας τη λίμνη να εξαφανιστεί για πάντα. Η μελέτη δεν ανακατασκεύασε μόνο την έκταση της λίμνης, αλλά και την «κατάσταση υγείας» της στο πέρασμα του χρόνου. Αναλύοντας μικροαπολιθώματα οστρακόδερμων (μικρά καρκινοειδή) και τη χημική σύνθεση των ιζημάτων, οι ερευνητές προσδιόρισαν διακριτές οικολογικές φάσεις.
Χάρτης της Ολυμπίας. Ο Ναός του Δία είναι το πορτοκαλί κτίριο στο κέντρο, που περιβάλλεται από δεκάδες αγάλματα πρωταθλητών. Η παλαίστρα, το τετράγωνο κίτρινο κτίριο στα αριστερά, έχει τον αριθμό 21. [Credit: Public Domain / Wikimedia Commons]
Αρχικά, η λίμνη είχε φρέσκο και καθαρό νερό. Ωστόσο, γύρω στο 3200 π.Χ., στο νοτιοδυτικό τμήμα της λίμνης, παρατηρήθηκε μια μεταβολή προς ευτροφικές συνθήκες. Η ευτροφική μεταβολή είναι μια διαδικασία υπερβολικού εμπλουτισμού του νερού με θρεπτικά συστατικά, η οποία μπορεί να προκαλέσει άνθιση φυκιών και εξάντληση του οξυγόνου. Αυτή η πρώτη αλλαγή μπορεί να οφείλεται σε φυσικές διεργασίες ή στις πρώτες δραστηριότητες αποίκισης στην περιοχή. Το πιο σημαντικό εύρημα προήλθε από την ανάλυση των ιζημάτων που είχαν αποτιθεί ακριβώς μπροστά από το ιερό, κοντά στην Νότια Στοά της Ολυμπίας. Τα δεδομένα δείχνουν ότι, από το 700 π.Χ. περίπου έως τουλάχιστον το 600 μ.Χ., η ποιότητα του νερού μπροστά από την Ολυμπία χαρακτηριζόταν από έντονο ευτροφισμό, πιθανώς ανθρωπογενούς προέλευσης. «Κατά την περίοδο που η Ολυμπία χρησιμοποιούνταν ως τόπος λατρείας, οι συνθήκες των υδάτων στην όχθη της λίμνης κοντά στην Ολυμπία ήταν ιδιαίτερα ευτροφικές», σύμφωνα με τη μελέτη. Οι ερευνητές συνδέουν αυτό το φαινόμενο άμεσα με την έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Υποθέτουμε ότι τα κοπάδια μπορεί να ποτίζονταν και να εκτρέφονταν κατά μήκος της ανατολικής όχθης της λίμνης, κοντά στις εκβολές του ποταμού Αλφειού. Επιπλέον, τα λύματα χιλιάδων επισκεπτών και κατοίκων πιθανότατα απορρίπτονταν στη λίμνη, συμβάλλοντας σε αυτή την οργανική ρύπανση. Τσουνάμι και πλημμύρες: καταστροφικά γεγονότα που διέκοψαν τη λίμνη Η ιζηματογενής ακολουθία της λίμνης της Ολυμπίας δεν είναι συνεχής. Διακόπτεται από στρώματα χονδροειδούς άμμου και αποθέσεων χαλικιού, αποδεικτικά στοιχεία για γεγονότα υψηλής ενέργειας που έπληξαν την περιοχή. Η μελέτη προσδιορίζει επτά από αυτά τα γεγονότα (με την ονομασία E1 έως E7). Τα τρία παλαιότερα (E1, E2, E3) παρουσιάζουν σαφή χαρακτηριστικά αποθέσεων τσουνάμι. Περιέχουν θραύσματα θαλάσσιων κοχυλιών, μικροαπολιθώματα ωκεάνιας προέλευσης και γεωχημικά χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν την παρουσία θάλασσας. Η ηλικία τους συμπίπτει με γνωστά τσουνάμι που έπληξαν τη δυτική ακτή της Πελοποννήσου, τα οποία προκλήθηκαν από σεισμούς στο κοντινό ασταθές τεκτονικό όριο μεταξύ της αφρικανικής και της αιγαιακής πλάκας. Αντίθετα, τα πιο πρόσφατα γεγονότα (E4 έως E7), που συνέβησαν κατά τη χριστιανική εποχή, φαίνεται να σχετίζονται με καταστροφικές πλημμύρες ποταμών, που πιθανώς προκλήθηκαν από σεισμούς που προκάλεσαν κατολισθήσεις στην κοιλάδα του ποταμού Κλάδεως, του μικρού αλλά ορμητικού παραπόταμου που ενώνεται με τον Αλφέο ακριβώς στην Ολυμπία.
Ανακατασκευή της αρχαίας Ολυμπίας (το στάδιο βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της εικόνας). [Credit: Internet Archive Book Images / Wikimedia Commons]
Μία από τις πιο δύσκολες ανακατασκευές της μελέτης είναι αυτή της στάθμης της λίμνης στο πέρασμα του χρόνου. Συγκρίνοντας το υψόμετρο των χρονολογημένων λιμναίων ιζημάτων σε διαφορετικούς πυρήνες, οι ερευνητές κατάφεραν να χαράξουν μια κατά προσέγγιση καμπύλη. Ανακάλυψαν ότι, κατά τη διάρκεια της ακμής της Ολυμπίας (από το 700 π.Χ. έως το 600 μ.Χ. περίπου), η στάθμη της λίμνης ανέβηκε σταθερά περίπου 1,1 μέτρα, από περίπου 29,5 έως 30,6 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Αυτό το επίπεδο ήταν αρκετά χαμηλό ώστε τα νοτιότερα κτίρια του ιερού, όπως η Νότια Στοά και τα Νοτιοδυτικά Λουτρά, να είναι ασφαλή σε ξηρά γη, πολύ κοντά στην ακτή αλλά χωρίς να πλημμυρίζουν. Στη συνέχεια, τον 14ο αιώνα μ.Χ., συνέβη μια γεωλογική καταστροφή. Η στάθμη της λίμνης έπεσε απότομα κατά περίπου 8,2 μέτρα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό προκλήθηκε από την ανύψωση του εδάφους κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου σεισμού, ο οποίος αύξησε την κλίση του ποταμού Αλφειού. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μαζική οπισθοδρομική διάβρωση που «έσπασε» το φυσικό φράγμα στην εκβολή της λίμνης (κοντά στο σημερινό φράγμα Φλόκας), αποστραγγίζοντάς την σχεδόν εντελώς. Αυτή η δραματική πτώση του επιπέδου της βάσης και η επακόλουθη διάβρωση είναι άμεσα υπεύθυνες για το σχηματισμό της λεγόμενης «Αναβαθμίδας της Ολυμπίας», της υπερυψωμένης πλατφόρμας στην οποία βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος. Είναι ενδιαφέρον ότι η λίμνη ανασχηματίστηκε για λίγο μετά, ίσως επειδή η αποστράγγιση μπλοκαρίστηκε ξανά από συντρίμμια, πριν στεγνώσει οριστικά. Ιστορικές επιπτώσεις και ένα επίμονο αίνιγμα Η ύπαρξη της λίμνης της Ολυμπίας έχει βαθιές επιπτώσεις στην κατανόηση του χώρου: Υδροδότηση: Τα πολυάριθμα πηγάδια που σκάφτηκαν εντός της Άλτεως (του ιερού περιβόλου) θα συνδέονταν με τον υδροφόρο ορίζοντα που ελέγχονταν από τη λίμνη. Με το σημερινό πολύ χαμηλότερο επίπεδο του ποταμού Αλφειού, αυτά τα πηγάδια θα ήταν στεγνά. Η λίμνη εξασφάλιζε τη λειτουργία τους. Διαχείριση αποβλήτων: Το αποχετευτικό σύστημα του Λεωνιδαίου φαίνεται να είχε κατασκευαστεί έτσι ώστε να εκβάλλει απευθείας στη λίμνη. Επιπλέον, η λίμνη μπορεί να χρησίμευε για την αραίωση των λυμάτων του ιερού. Μεταφορές και logistics: Η λίμνη μπορεί να λειτουργούσε ως πλωτή οδός για τους επισκέπτες που ήθελαν να φτάσουν στον αρχαίο χώρο και για τη μεταφορά οικοδομικών υλικών, κάθε είδους εμπορευμάτων και τροφίμων.
Οικονομία: Οι ρηχές ζώνες στο ανατολικό άκρο της λίμνης ενδέχεται να είχαν χρησιμοποιηθεί για τη βόσκηση ζώων που παρείχαν κρέας στους επισκέπτες των Αγώνων.
Ωστόσο, ένα θεμελιώδες μυστήριο παραμένει. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές: «Ωστόσο, ένα θεμελιώδες πρόβλημα παραμένει: εκ πρώτης όψεως, η γεωμορφολογική ανακατασκευή δεν ταιριάζει με τα στοιχεία από τις σημαντικότερες γραπτές πηγές σχετικά με την τοπογραφία και την ιστορία της Ολυμπίας (Πίνδαρος, Ξενοφών, Στράβων, Παυσανίας). Σε αυτές, δεν υπάρχουν αναφορές στην ύπαρξη μιας τέτοιας λίμνης, αν και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα είχαν αγνοήσει ένα τόσο εντυπωσιακό φυσικό φαινόμενο». Αυτή η ασυμφωνία μεταξύ των συντριπτικών επιστημονικών στοιχείων και της σιωπής των ιστορικών πηγών είναι ένα αίνιγμα που μόνο μελλοντικές διεπιστημονικές έρευνες θα μπορέσουν να λύσουν. Ίσως η λίμνη ήταν ένα τόσο πανταχού παρόν και φυσικό στοιχείο στο τοπίο τους που δεν άξιζε ιδιαίτερη αναφορά, ή ίσως η περιγραφή της χάθηκε στα βάθη της ιστορίας. Αυτό που είναι πέρα από κάθε αμφιβολία είναι ότι η μελέτη αυτή ξαναγράφει την περιβαλλοντική ιστορία ενός από τους πιο εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της αρχαιότητας. Την επόμενη φορά που θα θαυμάσουμε τα ερείπια της Ολυμπίας, δεν θα πρέπει να φανταζόμαστε μια ξερή κοιλάδα, αλλά την αντανάκλαση των ναών της στα ήρεμα νερά μιας ξεχασμένης λίμνης, της λίμνης της Ολυμπίας. Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.
Lena Slabon, Lea Obrocki, et al., The Lake of Olympia: Sedimentary evidence of a mid- to late Holocene lake environment in the vicinity of ancient Olympia (western Peloponnese, Greece). Quaternary Environments and Humans, Volume 3, Issue 1, March 2025, 100060. doi.org/10.1016/j.qeh.2025.100060
Μια «άγνωστη» αρχαία ελληνική πόλη που γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτισμική ακμή βρίσκεται στην Αιτωλοακαρνανία, 4 χλμ. δυτικά του σημερινού χωριού Κατοχή Μεσολογγίου, στο λόφο Τρίκαρδος ή Τρικαρδόκαστρο.
Πρόκειται για τις Οινιάδες, τα ερείπια της οποίας σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη που θα την «ανακαλύψει». Οι αρχαίες Οινιάδες γνώρισαν μεγάλη ακμή ιδιαίτερα μέχρι τα Ελληνιστικά χρόνια ενώ εκείνη την περίοδο αποτελούσαν τη δεύτερη ισχυρότερη πόλη των Ακαρνάνων μετά την Στράτο. Η πόλη ήταν κτισμένη στη βόρεια όχθη του ποταμού Αχελώου – στρατηγική θέση από την οποία ελεγχόταν τόσο η είσοδος προς τον Πατραϊκό κόλπο, όσο και η θαλάσσια αρτηρία μεταξύ της Ακαρνανίας και των νησιών Λευκάδας, Ιθάκης και Κεφαλλονιάς.
Παράλληλα, καθώς βρισκόταν κοντά στις εκβολές του Αχελώου – ήταν σε θέση κατάλληλη για δημιουργία λιμανιού (κεντρική φωτογραφία) και για εμπορική δραστηριότητα. Το ναυπηγείο – ιδιαίτερο μνημείο του χώρου και ένα από τα επιβλητικότερα της αρχαιότητας λόγω της πολύ καλής διατήρησής του
Μυθολογία Σύμφωνα με την παράδοση, στο κάστρο του λόφου κατοικούσε ένας βασιλιάς που τον έλεγαν Τρίκαρδο. Αυτός ο βασιλιάς είχε ένα πανέμορφο γιό, πού είχε το όνομα Ανήλιαγος, επειδή δεν έπρεπε ποτέ να τον δει ο Ήλιος. Ο Ανήλιαγος όταν έγινε βασιλιάς, γνώρισε και αγάπησε την Κυρά-Ρήνη, η οποία κατοικούσε στον πύργο της στην Πλευρώνα (αρχαία πόλη τής Αιτωλίας) και κάθε νύκτα την επισκεπτόταν, αλλά έφευγε πάντα πριν ξημερώσει. Ορισμένες πέτρες της κάτω σειράς καθισμάτων έχουν χαραγμένες επιγραφές με αρχαιοελληνική γραφή που έχει αναγνωσθεί
Η Κυρά-Ρήνη ήταν κατά μια εκδοχή η σύζυγος του Ανδρόνικου Παλαιολόγου και κατ’ άλλη εκδοχή ήταν κόρη του Αλεξίου Γ’ Κομνηνού. Η Κυρά-Ρήνη, λοιπόν, επειδή ο βασιλιάς Ανήλιαγος δεν της έλεγε γιατί φεύγει πάντα τόσο πρωί, ζήλεψε μην τυχόν υπάρχει κάποια άλλη γυναίκα στη ζωή του, και μια βραδιά αποφάσισε να τον εξαπατήσει. Έτσι έσφαξε όλα τα κοκόρια του πύργου με αποτέλεσμα ο Ανήλιαγος να μην αντιληφθεί το ξημέρωμα και την απειλητική άφιξη του ηλίου, με αποτέλεσμα να μην ξυπνήσει έγκαιρα, να μείνει μέχρι αργά και να αντικρίσει τον ήλιο στο ποτάμι.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Άποψη της πυργοειδούς κατασκευής των Ελληνιστικών χρόνων στο Άνω Άνδηρο, από τα βόρεια (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Άποψη της κτιστής υπόγειας κρήνης, από τα βορειοανατολικά (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Νέα σημαντικά στοιχεία για την ιστορική και πολιτισμική εξέλιξη της Ιθάκης έχουν προκύψει από το νέο ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην μείζονα αρχαιολογική θέση στον Άγιο Αθανάσιο-Σχολή Ομήρου, στο βόρειο τμήμα της νήσου.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου, Σχολή Ομήρου. Δείγματα κεραμεικής των ύστερων Μυκηναϊκών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Το πρόγραμμα εξελίσσεται από το 2018 και περιλαμβάνει την διαχείριση, περαιτέρω τεκμηρίωση και προβολή των ευρημάτων από την συστηματική ανασκαφή (1994-2011), υπό την αείμνηστη Αν. Καθηγήτρια Λίτσα Κοντορλή-Παπαδοπούλου και τον Ομότιμο Καθηγητή Αθανάσιο Παπαδόπουλο. Υπεύθυνος του νέου προγράμματος είναι ο Ομότ. Καθηγητής Γιάννος Γ. Λώλος, ενώ κύρια συμβολή στις ερευνητικές εργασίες έχει η Χριστίνα Μαραμπέα, Δρ. Αρχαιολογίας του Πανεπ. Ιωαννίνων. Η θέση, γνωστή ως Σχολή Ομήρου από τις αρχές του 19ου αιώνα, έχει ως πυρήνα μεγάλο βραχώδη σχηματισμό, στις ανατολικές υπώρειες της Εξωγής, σε περιοχή με πηγές νερού. Οι ανεσκαμμένες αρχαιότητες βρίσκονται σε δύο άνδηρα, τα οποία συνδέονται με δύο λαξευτά κλιμακοστάσια, και σε αρκετά σημεία χαμηλότερα. Στο Άνω Άνδηρο δεσπόζει το υπόλειμμα Ελληνιστικού πύργου (του 3ου αι. π.Χ.), ενώ το μεγαλύτερο μέρος του Κάτω Ανδήρου καταλαμβάνει μεγάλο ορθογώνιο κτήριο.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Άποψη της ανώτερης πτέρυγας του νοτίου λαξευτού κλιμακοστασίου, από τα νότια (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Οι αρχαιότερες μαρτυρίες ανθρώπινης δραστηριότητας στην θέση χρονολογούνται, τώρα, στην Τελική Νεολιθική φάση (ύστερη 5η/4η χιλιετία π.Χ.). Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αρκετές δεκάδες πυριτολιθικών τέχνεργων καθώς και μερικές εκατοντάδες θραυσμάτων αγγείων. Όσον αφορά στις μαρτυρίες από την Εποχή του Χαλκού, έχουν εντοπισθεί, μέχρι στιγμής, μερικές δεκάδες θραυσμάτων προερχόμενων από 30 περίπου διαφορετικά αγγεία του ύστερου 14ου και του 13ου αι. π.Χ.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Θραύσμα ενσφράγιστης κεραμίδος, με τμήμα του ονόματος του Απόλλωνος (Αγυιέως), Ελληνιστικών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Μείζον ενδιαφέρον παρουσιάζει η ακέραιη υπόγεια κρήνη/δεξαμενή στο χώρο, με εκφορικά ογκολιθικά τοιχώματα, από τις ελάχιστες γνωστές του είδους. Με βάση το σχήμα, τα δομικά χαρακτηριστικά της και την εύρεση Υστερομυκηναϊκών θραυσμάτων κυλίκων στο εσωτερικό της, η χρονολόγησή της στην Μυκηναϊκή ανακτορική φάση φαίνεται εξαιρετικά πιθανή, όπως είχαν υποστηρίξει και οι προηγούμενοι ερευνητές.
Η Μυκηναϊκή εγκατάσταση στην Σχολή Ομήρου λειτούργησε πιθανότατα για την εποπτεία των λιμένων και των γαιών και για την προστασία-διαχείριση των πλούσιων υδάτινων πόρων της περιοχής και μπορεί να ενταχθεί σε ένα πλέγμα 7-8 Μυκηναϊκών θέσεων στην εύφορη και ευλίμενη Β.Δ. Ιθάκη. Το πλέγμα αυτό φαίνεται να ορίζει αδρά την μείζονα περιοχή του αστικού (κατά παράδοση Οδυσσειακού) κέντρου της νήσου στην διάρκεια της Μυκηναϊκής ανακτορικής περιόδου (14ο-13ο αι. π.Χ.). Όσον αφορά στους ιστορικούς χρόνους, ο μέγιστος όγκος του κεραμεικού υλικού ανάγεται στην Ελληνιστική και πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο (έως και τον 1ο/2ο αι. μ.Χ.). Στο σύνολο των οστράκων μεγάλων σκευών, αναγνωρίζονται μέχρι τώρα και 8 θραύσματα περιρραντηρίων που συνηθίζονται σε ιερά.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Χάλκινη μικρογραφική προτομή, με τα χαρακτηριστικά του Οδυσσέως, Ρωμαϊκών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Πέρα από ένα πλήθος μικροαντικειμένων, στις ομάδες των ευρημάτων συγκαταλέγονται: Σύνολο 34, μέχρι στιγμής, θραυσμάτων πήλινων αφιερωμάτων, μερικές δεκάδες πήλινων αγνύθων, μικρός θησαυρός χρυσών κοσμημάτων και άλλα, κυρίως χάλκινα, κοσμήματα και αντικείμενα. 100 και πλέον νομίσματα διαφόρων πόλεων (3ου αι. π.Χ. έως 2ου αι. μ.Χ.), αποκαλύπτουν ροή επισκεπτών στον χώρο. Από την συνεχιζόμενη εργασία διαλογής και καθαρισμού (κατά περίπτωση) χιλιάδων θραυσμάτων Ελληνιστικών/πρώϊμων Ρωμαϊκών κεραμίδων στέγης έχουν εντοπισθεί 14 δείγματα ενσφράγιστων κεραμίδων, με Ελληνικές και Λατινικές επιγραφές: μία φέρει σφράγισμα, με τμήμα επιγραφής και χωριστό το γράμμα Δ (δημοσία ;), άλλη είναι σφραγισμένη με το σύμπλεγμα γραμμάτων ΔΗ, προς τα αριστερά (κατοπτρικά) ως συντομογραφία της λέξης δημόσιος/δημοσία(;), ενώ 2 διατηρούν μέρος του ονόματος του Απόλλωνος Αγυιέως και υποδηλώνουν τοπική λατρεία.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Θραύσμα κεραμίδος, με εγχάρακτη αναθηματική επιγραφή στον Οδυσσέα, Ελληνιστικών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα).
Από την πρόσφατη επεξεργασία του υλικού προέκυψε δείγμα πού σώζει σφράγισμα μείζονος σημασίας, με το όνομα [ΟΔ]ΥCCEOC (στην γενική) προς τα αριστερά. Σε άλλο θραύσμα διακρίνεται εγχάρακτη αφιερωματική επιγραφή, με το όνομά του πιθανότατα στην δοτική, ίσως από προσκυνητή: ΟΔΥC[CEI Στο πλαίσιο της ερμηνείας του συγκροτήματος συνεκτιμήθηκαν τα ευρήματα της ανασκαφής του W. Vollgraff (του 1904) στο Άνω Άνδηρο. Από αυτά, κάποια είναι των όψιμων Ρωμαϊκών χρόνων, ανάμεσά τους μία μικρογραφική χάλκινη προτομή με τα χαρακτηριστικά του Οδυσσέως, σύμφωνα με την απόδοση της μορφής του στην Ελληνορωμαϊκή τέχνη, αλλά και στα χάλκινα νομίσματα της Ιθάκης του 4ου-3ου αι. π.Χ.
Η ακμαία λειτουργία του κτηριακού συμπλέγματος τοποθετείται στους Ελληνιστικούς έως και τους πρώιμους/μέσους Ρωμαϊκούς χρόνους (έως και τον 1ο/2ο αι. μ.Χ.). Το σύνολο χαρακτηρίζεται από στιβαρές δομές σε άνδηρα, ενσωματώνει εντυπωσιακά στοιχεία λαξευτής αρχιτεκτονικής, καθώς και κόγχες για αναθήματα ή επιγραφές, που μαρτυρούν την εντατική λατρευτική χρήση του Κάτω Ανδήρου. Το Ελληνιστικό μνημειακό σύμπλεγμα μπορεί με βεβαιότητα, τώρα, να ταυτισθεί με το Οδύσσειον της Ιθάκης (με ύπαρξη ιερού/ηρώου του Οδυσσέως), το οποίο αναφέρεται, μαζί με σχετιζόμενους αγώνες (τα Οδύσσεια), σε ψήφισμα του δήμου των Ιθάκων του 207 π.Χ. περίπου από την Μαγνησία της Μ. Ασίας [IG IX 12 4, 1729]. Ο χαρακτήρας του Οδυσσείου και η ακριβής θέση του, σε σχέση με τους αγώνες, έχουν υπάρξει αντικείμενα γόνιμης επιστημονικής συζήτησης, ήδη από την δεκαετία του 1930.
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Θραύσμα ενσφράγιστης κεραμίδος, με τμήμα του ονόματος του Οδυσσέως, Ελληνιστικών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα)
Σήμερα, ένα αιώνα περίπου μετά τον εντοπισμό της εγχάρακτης αφιερωματικής επιγραφής ΕΥΧΗΝ ΟΔΥCCΕΙ σε θραύσμα πήλινου προσωπείου της Υστεροελληνιστικής εποχής από το Σπήλαιο του Όρμου της Πόλης, οι δύο νέες επιγραφικές μαρτυρίες της ίδιας εποχής (ΟΔΥCCΕOC και ΟΔΥCCEI) για την μεταγενέστερη λατρεία του ήρωα στην Β.Δ. Ιθάκη, έρχονται πλέον, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα διαθέσιμα δεδομένα, να τεκμηριώσουν την ανάπτυξη ενός περίοπτου συγκροτήματος δημόσιου χαρακτήρα στην θέση, με μείζονα ρόλο στον θρησκευτικό, κοινωνικό και ενδεχομένως πολιτικό βίο των Ιθακησίων των Ελληνιστικών-πρώιμων Ρωμαϊκών χρόνων, αλλά και με ευρύτερο προσκυνηματικό χαρακτήρα. Το Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Πρόγραμμα Β. Ιθάκης εξελίχθηκε αρχικά κατά τα έτη 2018-2022, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης [Δήμου Ιθάκης, Εφορείας Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας και Ιθάκης (με Προϊστάμενο τον Δρα Γρ. Γρηγορακάκη), Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Περιφέρειας Ιονίων Νήσων], χάρις στο έμπρακτο ενδιαφέρον του Δημάρχου Ιθάκης κ. Δ. Στανίτσα. Συνεχίζεται εντατικά μέσω της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, χάρις σε ευγενή χρηματική δωρεά του ζεύγους Δρος Δ. Γ. Αποστολοπούλου και Δρος Α. Παΐζη-Αποστολοπούλου, Ομότ. Διευθυντών Ερευνών του Ε.Ι.Ε. Στο Πρόγραμμα έχουν συμμετάσχει μέχρι τώρα οι αρχαιολόγοι: Γ. Γ. Λώλος (Ομότ. Καθηγητής, Επιστημονικός Υπεύθυνος), Δρ. Χρ. Μαραμπέα, Δρ. Στ. Οικονομίδης, Δρ. Κ.-Α. Τσώνος και Δ. Συρμαλής (Μ.Δ.Ε.). Επίσης, οι: Δρ. Ευ. Καρδαρά (Συντηρήτρια), Χρ. Βαποράκης (ως σύμβουλος Συντήρησης), Θ. Δεληγιάννη (χημικός), Δ. Σκυργιάννης (αρχιτέκτων), Κ. Γκανάς (πολ. μηχανικός) και Ά. Νοτιά (φιλόλογος). Για ειδικότερες μελέτες συνεργάζονται η Κ. Λιάμπη, Ομότ. Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας και η Α. Βλαχοπούλου, τ. Αναπλ. Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, ενώ συνδράμει σημαντικά, ως σύμβουλος, ο Χ. Κριτζάς, Επίτ. Διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου.
Η δυτική πύλη από την άνω πλευρά του θεάτρου Θορικού
Μόλις 40 χλμ από την Αθήνα, λίγο πριν φτάσει κανείς στο Σούνιο, στη δυτική βραχώδη κατηφορική πλαγιά του λόφου Βελατούρι Λαυρεωτικής, βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου Δήμου Θορικού. Στους πρόποδες του λόφου, στο φυσικό κοίλο, δεσπόζει το – γνωστότερο στο ευρύ κοινό – αρχαίο θέατρο της πόλης (θέατρο Θορικού), το οποίο και έχει χαρακτηριστεί ως το αρχαιότερο, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο αλλά και ως ο μοναδικός αρχαίος χώρος συναθροίσεων πολιτισμού που είχε ελλειψοειδές σχήμα και όχι ημικυκλικό. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. ενώ με τις ανασκαφικές έρευνες ταυτοποιήθηκαν και άλλες δύο φάσεις οικοδόμησής του, αργότερα στον 5ο και 4ο αι. πΧ. [1]
Παναραμική άποψη του θεάτρου με θέα τον όρμο του Θορικού
Από τον αρχαίο δήμο Θορικού σήμερα σώζονται το θέατρο, μέρη του οικισμού, των στοών εξόρυξης και των συναφών μεταλλουργικών εγκαταστάσεων, ο μικρός ναός του Διονύσου, ένας τετράγωνος πύργος του 4ου αι. π.Χ., τα νεκροταφεία και το ιερό της Δήμητρας και της κόρης. Κι ακόμη νοτίως του ναού Διονύσου και θεάτρου, ανιχνεύεται λατομείο κυανότεφρου μαρμάρου το οποίο χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή του αρχαίου θεάτρου και λειτούργησε την γεωμετρική μέχρι την πρωτοβυζαντινή εποχή [2].
Σπόνδυλοι κιόνων του ναού της Δήμητρας και της Κόρης (Θορικός, 5ος αι. πΧ)
Η Βελγική Αρχαιολογική Σχολή που πραγματοποίησε συστηματικές ανασκαφές για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες στον Θορικό, εντόπισε την περίφημη στοά του μεταλλείου Νο3, δυτικά και δίπλα από το αρχαίο θέατρο, η οποία διανοίχτηκε για πρώτη φορά στο τέλος της Νεολιθικής εποχής και την μετάβαση στην Πρώιμη εποχή του Χαλκού, δηλ. περί το 3000 πΧ, και επομένως εδώ έγινε πιθανότατα η έναρξη της εκμετάλλευσης των μεταλλείων του Λαυρίου και ολόκληρης της Ευρώπης (φωτ.). Κι αυτό διότι σε αυτή τη θέση ήταν ορατή στην επιφάνεια η μεταλλοφορία της πρώτης επαφής μαρμάρου-σχιστόλιθου (υπάρχουν τρεις επαφές), γεγονός το οποίο προφανώς διευκόλυνε τους πρώτους ευρωπαίους σκαπανείς μεταλλωρύχους.
Η μεταλλευτική στοά Νο 3, Θορικό Λαυρίου. Τα όστρακα που βρέθηκαν στο εσωτερικό της απέδειξαν την λειτουργία της απο την πρώιμη εποχή του χαλκού
Η συγκεκριμένη μεταλλευτική στοά χρησιμοποιήθηκε παραγωγικά χωρίς διακοπή μέχρι το τέλος του 4ου αι. π.Χ και αργότερα τον 5-7ο αι. μ.Χ. Στο μάρμαρο της εισόδου της στοάς είναι χαραγμένος ο χάρτης («τοπογραφικό») του μεταλλείου ενώ δίπλα σώζεται επιγραφή με χαραγμένο το όνομα του μεταλλείου: [δημητ]ριακόν, δηλ. αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα Κοντά στην είσοδο της στοάς αυτής, έχει διασωθεί επίπεδο πλυντήριο υδρομηχανικού εμπλουτισμού του μεταλλεύματος (4ου αι. πΧ) που αναστηλώθηκε από τους Βέλγους αρχαιολόγους. (φωτ). Σήμερα, προβάλλεται ως το μοναδικό στην περιοχή, το πιο πιθανό όμως είναι να υπήρχαν και άλλα.
Θέατρο Θορικού και επίπεδο πλυντήριο εμπλουτισμού μεταλλεύματος από τα δυτικά
Αλλωστε, ολόκληρος ο λόφος Βελατούρι είναι διάτρητος από μεταλλευτικές στοές και φρέατα, αδιάψευστες αποδείξεις μια έντονης και διαχρονικής (όχι μόνο) μεταλλευτικής αλλά και μεταλλουργικής δραστηριότητας. Πράγματι, φαίνεται ότι η μεταλλουργία μολύβδου/αργύρου είχε αρχίσει στο Θορικό πολύ νωρίτερα από τον 9ο αι. πΧ, όπως είχε παλαιότερα υποστηριχθεί, ότι δηλ. οι Φοίνικες δίδαξαν στους Ελληνες την μεταλλουργία αυτή. Σοβαρές ενδείξεις γι′ αυτό δίνουν τα ευρήματα τόσο σε μυκηναϊκή κατοικία στην κορυφή του λόφου Βελατούρι (1300-1350 πΧ) όσο και στο Λεοντάρι Μακρονήσου (2500-2200 πΧ), όπου ανευρέθη λιθάργυρος, δηλ. ένα μεταλλουργικό προϊόν (PbO) που προϋπέθετε την μεταλλουργική φάση της «κυπέλλωσης» του αργυρούχου μολύβδου. Γι′ αυτό ο καθηγητής H.F.Mussche, επικεφαλής των βελγικών ανασκαφών, επέμενε χαρακτηριστικά ότι ο Θορικός αποτελεί από τις αρχαιότερες βιομηχανικές ζώνες της Ευρώπης! [3] Δεν μιλάμε λοιπόν για ένα, έστω μεγάλο, θέατρο με ορισμένα ευρήματα γύρω από αυτό. Μιλάμε για ολόκληρη βιομηχανική πόλη, την αρχαιότερη της Ευρώπης, ένα δομημένο και πλήρες οικιστικό, μεταλλευτικό-μεταλλουργικό κέντρο που εκμεταλλευόμενο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης και του μεταλλευτικού δυναμικού της, λειτούργησε αδιάκοπα από το τέλος της νεολιθικής εποχής μέχρι την κλασσική εποχή και μετέπειτα μέχρι τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια. Οι ανασκαφές στα ΝΔ του λόφου Βελατούρι και δυτικά του θεάτρου αποδεικνύουν το γεγονός φέρνοντας στο φως μεγάλο τμήμα της βιομηχανικής πόλης των κλασικών χρόνων, 5-4ος αι. πΧ., μια πόλης που σήμερα στέκεται βουβή και μυστηριώδης, πλην όμως έτοιμη να αποκαλυφθεί. Οικείες, μεταλλευτικά εργαστήρια και στοές γύρω από το θέατρο, πλυντήρια εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, ναοί διονυσιακής λατρείας, νοσοκομείο, λιμάνι (στην χερσόνησο του Αγ. Νικολάου) αλλά και ταφικά μνημεία, αναδεικνύουν την ποικιλία των συλλογικών δραστηριοτήτων των Θορικίων, των αρχαίων κατοίκων του Θορικού. Στην πεδιάδα νοτίως του οικισμού, διασώζεται ένα μαρμάρινο δωρικό οικοδόμημα του 5ου αι. π.Χ, γνωστό ως ″ναός της Δήμητρας και Κόρης” από επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή (φωτ.). Το κτήριο αυτό αποδομήθηκε στους Ρωμαϊκούς χρόνους και το υλικό μεταφέρθηκε στην Αγορά της Αθήνας. Επίσης, οι επιτύμβιες στήλες δούλων που έχουν βρεθεί στην είσοδο της στοάς στο Μερκάτι (μεταλλωρύχου Ατώτα, 350-300 π.Χ) και στο λιμάνι του Αγ. Νικολάου (του αρχικαμινευτή Ιανίβηλου, 200 μΧ) επιβεβαιώνουν την ενεργό συμμετοχή των δούλων, των αφανών πλην όμως αληθινών ηρώων της εποχής [4].
Θολωτός κυκλικός μυκηναϊκός τάφος στο διάσελο των δύο λόφων στο Θορικό
Τέλος, η αδιάπτωτη παρουσία των Θορικίων ταυτοποιείται και στα νεκροταφεία τους. Ακριβώς νότια της ορχήστρας του θεάτρου ανασκάφτηκε νεκροταφείο που ήταν σε χρήση μεταξύ 6ου-4ου αι. π.Χ.. Στο διάσελο των δύο λόφων συναντάμε πέντε τάφους (οι τρεις εκ των οποίων θολωτοί), ενώ στην κορυφή του μεγαλύτερου λόφου (Βελατούρι) βρίσκονται τα ερείπια μυκηναϊκής ακρόπολης (φωτ.). Στη δυτική πλαγιά του λόφου οι περισσότεροι τάφοι χρονολογούνται στη γεωμετρική και αρχαϊκή περίοδο, ενώ λιγότερες είναι οι ταφές των μέσων του 5ου και 4ου αι. π.Χ. Τα ανασκαφικά ευρήματα της Βελγικής Αρχαιολογικής Σχολής αλλά και της Β Εφορείας Αρχαιοτήτων Αττικής, εκτίθενται κυρίως στο Αρχαιολογικό μουσείο Λαυρίου, ενώ ορισμένα ακόμη (τα νομίσματα που ανακαλύφθηκαν σε χύτρα κατοικίας της πόλης του Θορικού, οι στατήρες και οι Λαυρεωτικές γλαύκες) βρίσκονται στο Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας. Από τον 3ο αι. πΧ και μετά παρουσιάζεται κάμψη της μέχρι τότε έντονης μεταλλευτικής παραγωγής στο Λαύριο και το Θορικό. Εντούτοις μέχρι και τον 6ο αι. μΧ η δραστηριότητα συνεχίστηκε με ανακαμίνευση σκωριών, τήξη λιθαργύρων και επεξεργασία εκβολάδων. Εν συνεχεία και μετά τον 7ο αι. μ.Χ η περιοχή ερήμωσε σταδιακά, χρησιμοποιούμενη κυρίως φυλάκιο λόγω καλής θέασης της όλης περιοχής, εξ’ού και το όνομα που δόθηκε στο τοπωνύμιο (Βελατούρι από Βιγλατούρι δηλ. Παρατηρητήριο). Από τον 18ο αι. άρχισαν να επισκέπτονται τα αρχαία μνημεία του Θορικού διάφοροι ξένοι επισκέπτες ανανεώνοντας το ενδιαφέρον ενώ μετά το 1860, όπως είναι γνωστό, η μεταλλευτική δραστηριότητα επανακάμπτει δημιουργώντας νέα εποχή. Στο Θορικό, ο Ανδρέας Κορδέλας θα στήσει την πρώτη δοκιμαστική κάμινο στις αρχές της δεκαετίας του 1860 παράγοντας και πάλι αργυρούχο μόλυβδο από την ανάτηξη των αρχαίων σκουριών, συνδέοντας έτσι την αρχαία με την νεώτερη ιστορία του Λαυρίου… Αν αναλογιστεί κανείς ότι μόνο το 5%, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο H.F. Mussche [3], του αρχαιολογικού χώρου του Θορικού έχει ανασκαφεί, αντιλαμβάνεται πόσα πολύτιμα ακόμη ευρήματα μας επιφυλάσσει η περιοχή αυτή.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1.Δερμάτης, Γ. Ν., Μάνθος Κ. Γ., 2010: Θορικός. Το Αρχαίο Θέατρο (Thorikos-The Ancient Theatre), Δήμος Λαυρεωτικής. 2. Τζεφέρης Π.Γ, 2018. Τα αρχαία λατομεία μαρμάρου του Λαυρίου, https://stonenews.eu/ta-archea-latomia-marmarou-tou-lavriou/ 3. Mussche Η.F., 1986. Thorikos. La vie dans une ville miniere de la Grece antique, Bruxxellles. 4. Τσάιμου,Κ.Γ.,1988 :Εργασία και Ζωή στο Αρχαίο Λαύριο σε εγκατάσταση Εμπλουτισμού μεταλλευμάτων τον 4ον Αιώνα π.Χ. Διδακτορική διατριβή στο Ε.Μ.Π. Δρ. Πέτρος Τζεφέρης, Αρθρογράφος Γεν. Δ/ντης Ορυκτών Πρώτων Υλών Υπ.Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υπ.Εν)
Ο λόφος της Περιστεριάς, που βρίσκεται κοντά στην Κυπαρισσία, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα της δυτικής Πελοποννήσου, γνωστός ως «Μυκήνες της δυτικής Πελοποννήσου» χάρη στις ανασκαφές των Σπυρίδωνα Μαρινάτου και Γεώργιου Κορρέ. Ανθούσε κατά την πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο, με πλούσια κτερίσματα από χρυσό που αναδεικνύουν την ισχύ των τοπικών αρχόντων. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν αρκετούς θολωτούς τάφους, μεταξύ των οποίων και ένα χρυσοφόρο τάφο, που φανερώνουν την πολιτισμική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής, καθώς και τη δυνατότητα των απλών ανθρώπων να κατασκευάζουν τέτοιους τάφους.
Ο λόφος της Περιστεριάς βρίσκεται σε κομβικής σημασίας θέση 8 χλμ. βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και 5 χλμ. ανατολικά των βορειοδυτικών ακτών της Μεσσηνίας. Χάρη στις ανασκαφικές έρευνες του Σπυρίδωνα Μαρινάτου και του Γεώργιου Κορρέ κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970 αναγνωρίσθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα μυκηναϊκά κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας χαρακτηριζόμενο ως «Μυκήνες της δυτικής Πελοποννήσου». Η Περιστεριά έφθασε στο απόγειο της ακμής της κατά την πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο (17ος/16ος αι. π.Χ.) και μέχρι τον 15ο αι. π.Χ. Σε αυτή την περίοδο ο λόφος οχυρώνεται στα νότια με τείχος, αυξάνεται η κατοίκηση και διαμορφώνεται ένα ισχυρό κέντρο, το οποίο διοικούν ηγετικές και προνομιούχες προσωπικότητες, που συγκεντρώνουν τον πλούτο της περιοχής επιδεικνύοντας εξωστρέφεια και δεκτικότητα στις νέες πολιτισμικές τάσεις της εποχής. Το κύρος και η ισχύς των τοπικών αυτών αρχόντων αναδεικνύεται μέσα από το πλήθος των περίτεχνων κτερισμάτων από χρυσό και άλλα πολύτιμα και ημιπολύτιμα υλικά, που βρέθηκαν ως επι το πλείστον στους θολωτούς τάφους του λόφου. Οι αρχαιότερες κατασκευές πάνω στο λόφο της Περιστεριάς χρονολογούνται στα 2.200 π.Χ. και εντοπίζονται στην περιοχή γύρω από τον μεγάλο, αναστηλωμένο θολωτό τάφο. Πρόκειται για έναν μικρό χρυσοφόρο τάφο, που ονομάστηκε έτσι λόγω του αριθμού των χρυσών αντικειμένων που βρέθηκαν σε αυτόν. Στο κτίσμα δίπλα σε αυτόν τον τάφο, που αποτελείται από πολλούς χώρους βρέθηκαν πολλά αντικείμενα οικιακής χρήσης. Ο τρίτος θολωτός τάφος στην Περιστεριά, στα δυτικά του λόφου, που είναι ο μικρότερος σε μέγεθος, έχει διάμετρο 6,90 μέτρα, ενώ από τη θόλο του σώζεται μόνο ένα τμήμα σε ύψος 2 μέτρων. Αυτός ο τάφος χρονολογείται στα 1200 π.Χ. και στα σημαντικότερα ευρήματα συμπεριλαμβάνεται ένα χρυσό κύπελλο ύψους 13,5 εκ., πολλά χρυσά φύλλα, και χρυσά κοσμήματα. Στον τάφο αυτό βρέθηκε επίσης πολεμικός εξοπλισμός μαρτυρώντας την ιδιότητα ενός από τους νεκρούς. Στον τέταρτο θολωτό τάφο, 100 μέτρα νοτιότερα από τον αρχαιολογικό χώρο, δεν βρέθηκαν μεταλλικά αντικείμενα και είχε χρησιμοποιηθεί για παραπάνω από 15 ταφές. Οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν ότι επρόκειτο για το νεκροταφείο του πληθυσμού της Περιστεριάς, γεγονός πολύ σημαντικό καθώς αποδεικνύει πως και οι απλοί άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να χτίζουν τέτοιας μορφής τάφους.
Αυτή τη χρονική στιγμή γίνεται προσπάθεια από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας - Ευρυτανίας, να αποκαλυφθεί το ταφικό αυτό μνημείο, όπως εξηγεί στην κάμερα του LamiaReport η Αρχαιολόγος Αναπληρώτρια Προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών, Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Αριστέα Παπασταθοπούλου.
.png)
