Καλάς : Η άγνωστη ιστορία της ελληνικής φυλής του Ινδικού Καυκάσου τον 19ο αιώνα

Ο Βρετανός τοποτηρητής Sir William Macnaghten δεν ενδιαφέρετο να κατανοήσει το πολύπλοκο μωσαϊκό των Αφγανικών φυλών. Κατά την περιορισμένη αντίληψή του, η χώρα ήταν ένα δυσπρόσιτο τέλμα το οποίο μπορούσε να τεθεί υπό έλεγχον μόνον μέσω ακατάπαυστων δωροδοκιών των τοπικών φυλάρχων από τα σχεδόν αστείρευτα ταμεία της Βρετανικής ‘Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών’.
Κατά την κρίση του, εάν η τακτική αυτή είχε αποφέρει καρπούς, στην περίπτωση των αδιάφορων Punjabis και των νωχελικών Hindus, θα μπορούσε να επαναληφθεί στην περίπτωση των μυστηριωδών Pashtun, την ψυχοσύνθεση των οποίων, ο γραφειοκράτης αδυνατούσε να αποσαφηνίσει.

.

Παρά τις προσδοκίες του, και μετά την πάροδο τόσων μηνών, ο χρηματισμός δεν απέτρεπε την εφιαλτική διόγκωση του πολέμου φθοράς που οι γηγενείς, με προβληματική εμμονή πλέον, διεξήγαγαν συστηματικά κατά των Αγγλικών εσωτερικών γραμμών και οχυρωμένων βάσεων. Επίσης, οι οικονομικές απαιτήσεις των ‘συνεργάσιμων’ Pashtun, κυρίως αυτών της φυλής των επίφοβων Afridi, διαχρονικών αρχόντων του μεγαλοπρεπούς Khyber Pass, απεδείχθη πως επέφεραν βαρύτατο πλήγμα στο θησαυροφυλάκιο της Calcutta. Ταυτοχρόνως, οι αναλυτικές αναφορές ενός εκπληκτικά γενναίου και ευρηματικού (τριάντα πέντε ετών) αξιωματικού, ονόματι Sir Alexander Burnes, αγνοούντο εσκεμμένα διότι δεν συμβάδιζαν με την πολιτική του ‘μυωπικού’ Κυβερνήτη των Ινδιών, Lord Auckland. Εντός του ανακτόρου-φρουρίου του στο Jalalabad, ο Macnaghten περνούσε τις ημέρες του μελετώντας πρόσφατα χαραχθέντες χάρτες του Αφγανιστάν, δεχόμενος αναφορές από σχολαστικούς στρατιωτικούς συνδέσμους και συμβουλές από πληθώρα επιφανών Αφγανών ‘συμμάχων’, πολλοί εκ των οποίων, κατόπιν εορτής, απεδείχθησαν πληροφοριοδότες του Πρίγκηπος Wazir Akbar Khan της Δυναστείας των Barakzai Pashtun, μέγα πολέμιου των Βρετανών και του τραγικού προστατευόμενού τους, Shah Shuja της Δυναστείας των Durrani Pashtun.

Κατά την διάρκεια μίας ημέρας πυρετωδών διεργασιών, ο Macnaghten ειδοποιήθηκε απρόσμενα για την άφιξή στο Jalalabad μιας αντιπροσωπίας των αινιγματικών SiahPosh (άλλως πως: το μαυροφορεμένο γένος) του παλαιού ‘Kafiristan’. Η είδησις πρέπει να προκάλεσε τεράστιο ενθουσιασμό καθώς, είκοσι χρόνια ενωρίτερα, ο πρώτος Άγγλος απεσταλμένος στην Kabul, ο ιδιοφυής Σκωτσέζος πολιτικός και εξερευνητής Mountstuart Elphinstone, με δική του πρωτοβουλία, είχε αποστείλει Αφγανούς ανιχνευτές πέραν των Hindu-Kush, στο αχανές ανεξερεύνητο ΒΑ τμήμα του Αφγανιστάν, με σκοπό την συλλογή πληροφοριών αναφορικώς με τα τελευταία υπολείμματα του αρχαίου και ξεχασμένου Βασιλείου των ‘χιλίων πόλεων’ της πάλαι ποτέ κραταιάς Ελληνικής Βακτρίας. Φαίνεται πως το ενδιαφέρον των μεθοδικών Άγγλων για τους απογόνους των Ελλήνων αποίκων της Κεντρικής Ασίας ήταν εξίσου μεγάλο με αυτό που οι Siah Posh επέδειξαν στο άκουσμα, πως Ευρωπαίοι επέστρεψαν στα εδάφη που κάποτε σκεπάζοντο από τα λάβαρα των Αργεαδών.
Όταν οι απεσταλμένοι των ‘Kafirs’ οδηγήθησαν ενώπιον του Macnaghten, οι υπερήφανοι πολέμαρχοι των Pashtun εστράφησαν προς τον Άγγλο επιτετραμμένο δηλώνοντας με χαιρέκακο χιούμορ: ‘Ιδού!
Οι συγγενείς σου κατέφθασαν’. Ο λόγος αυτής της φαινομενικά ανεξήγητης τοποθετήσεως καθιστάτε αμέσως ευκρινής διότι οι Άγγλοι που παρευρέθησαν σε αυτήν την ιστορική συνάντηση συγκλονίστηκαν με το γεγονός πως, χιλιάδες χιλιόμετρα από τις εσχατιές του Δυτικού Πολιτισμού, ενώπιών τους, ανεδύθη μια χαμένη κοινωνία της οποία τα μέλη είχαν κατάλευκο δέρμα, έντονα γαλανά ή πράσινα μάτια καθώς και κόκκινη ή ξανθή κόμη. Για τους ένστολους υπηκόους της Βασιλίσσης Victoria, η όψις των καλεσμένων τους ήταν σαν καθρέπτης των εαυτών τους.
Η απέχθεια των Pashtun προς τους Siah Posh δεν προέκυπτε απαραίτητως λόγω διαφορετικών γονιδίων, αλλά λόγω άλλου choix de vie και θρησκευτικής αποκλίσεως. Πολλές από τις φυλές των Pashtun και κυρίως αυτές που εδράζονται στην Nangarhar και το North-West Frontier Province (άλλως πως: η κοιτίδα του Pashtunistan) δήλωναν, δηλώνουν και θα συνεχίσουν να δηλώνουν εις τους αιώνες, πως φέρουν το αίμα των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ας είναι επιφυλακτικός όποιος αποτολμήσει να αντικρούσει την θέση των γηραιών σοφών της φυλής των Pashtun Afridi, πως ο ομφάλιος λώρος του γένους τους καταλήγει στις πεδιάδες της Ημαθίας.
Αν και το δέρμα τους είναι σκούρο εν σχέση με αυτό τον ‘Kafirs’, πολλοί Afridi είναι υπερήφανοι για τα υγρά γκρίζα και πράσινα μάτια τους και το ιδιαίτερα υψηλό παρουσιαστικό τους, εν συγκρίσει με τους κάπως ισχνούς Punjabi γείτονές τους στον Νότο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι σημαντικότεροι Αφγανοί άρχοντες ανέκαθεν αγνοούσαν ως ψευδό-ιστορική οποιαδήποτε απόπειρα ταυτίσεως των Pashtun με τις ‘χαμένες φυλές του Ισραήλ’ ενώ υπεστήριζαν με ζήλο την μακρινή συγγένειά τους προς τα τέκνα των Σελευκιδών.

.

Παρά το γεγονός ότι Pashtun και Siah Posh ετέμνοντο μέσω του αρχαίου Ελληνικού παράγοντος, οι ‘Kafirs’ συνέχιζαν να λατρεύουν τους θεούς των προπατόρων τους, ενώ το υπόλοιπο Αφγανιστάν (συμπεριλαμβανομένων μη αυτοχθόνων φυλών όπως η Μογγολικής καταγωγής Hazaras, η Περσικής καταγωγής Tajiks και η Τουρκικής καταγωγής Uzbeks/Turkmens)είχε ασπασθεί το Ισλάμ που, από τα μέσα του 7ου μ.Χ. αιώνος, είχε αρχίσει να εισάγεται σταδιακά στην ευρύτερη περιοχή από τους Άραβες εισβολείς του τότε νεοϊδρυθέντος επεκτατικού χαλιφάτου των Rashidun.
Με τα παραπάνω υπ’ όψιν, ενδελεχής ανάλυσις του ζητήματος μας επιτρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως οι Siah Posh και οι υπόλοιπες συγγενικές φυλές που δεν ησπάσθησαν την νέα θρησκεία, παρέμειναν οι πλέον ‘καθαρές’ εντός του Αφγανιστάν υπό την έννοιαν ότι, από όλους όσους κατοικούν έως σήμερα στην χώρα, οι απόγονοι των Siah Posh, των Safed-Posh (λευκοφορεμένο γένος) και των Lall-Posh (πορφυρό γένος) αποτελούν το γονίδιο που δέχθηκε τις λιγότερες μεταλλάξεις από την περίοδο που o Ευκρατίδης Α΄, ‘Μέγας’ Βασιλεύς της Βακτρίας (c. 204-145 π.Χ.),ηγεμόνευε στα εδάφη που το 1839 εδέχθησαν την Βρετανική στρατιωτική παρουσία.
Καθώς το Ισλάμ επεκτείνετο εντός του Αφγανιστάν, οι πολυθεϊστές αποτραβήχθησαν σε δύσβατα όρη πλησίον των ανατολικών συνόρων. Εκεί παρέμειναν, σε καθεστώς πλήρους απομονώσεως από τον έξω κόσμο, έως ότου οι μαυροφορεμένοι διπλωμάτες τους συνήντησαν τον Macnaghten στο θορυβώδες και εντυπωσιακό Jalalabad. Οι ίδιοι δεν είχαν προσδώσει συγκεκριμένη ονομασία στα εδάφη τους, με αποτέλεσμα να κατονομασθούν συλλογικά από τους Pashtun ως ‘Kafirs’ (άλλως πώς: άπιστοι) και η γη τους ‘Kafiristan’ (άλλως πως: η γη των απίστων).
Παραδόξως, οι Siah Posh απεδέχθησαν πρόθυμα την νέα επωνυμία ως αντιπροσωπευτική της προσηλώσεώς τους στις επιταγές των προγόνων τους.

.

Σκεπτόμενοι υπό φυλετικόν πρίσμα, Άγγλοι και ‘Kafirs’ αρχικώς υπελόγιζαν πως το παρεμφερές κύτταρο θα αποτελούσε γέφυρα προς κοινή σύμπραξη. Υπό την αιγίδα των Siah Posh, οι πολυθεϊστές του Kafiristan θα ἐξήρχοντο των οχυρωμένων γαιών τους υποβοηθώντας την Βρετανική Αυτοκρατορία στο σχέδιο διατηρήσεως του Shah Shuja στον θρόνο των Durrani στην Kabul.
Τελικώς, η συμμαχία δεν ήνθησε καθώς οι Άγγλοι παρετήρησαν πως οι ‘Kafirs’ δεν ήσαν ιδιαίτερα πρόθυμοι να μεταλλαχθούν σε βοηθητικά στρατεύματα που ενεργούν πέραν των φυσικά προστατευομένων κοιλάδων τους, ενώ οι πολυθεϊστές απλώς προσδοκούσαν πως οι Δυτικοί θα ήσαν διατεθειμένοι να τους προασπίσουν από τις υπόλοιπες φυλές του Αφγανιστάν άνευ ιδιαιτέρων ανταλλαγμάτων. Επίσης, οι Pashtun ‘σύμμαχοι’ των Άγγλων ήγειραν ενστάσεις στην προοπτική συμβιώσεως Μουσουλμάνων με πολυθεϊστές επί του πεδίου.
Καθώς οι πολύπλοκες ενέργειες των φυλάρχων των Pashtun δέσμευαν το μεγαλύτερο μέρος διανοητικής ενέργειας και πόρων της ‘Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών’ για το Αφγανιστάν, οιαδήποτε απόπειρα τελεσίδικης συμφωνίας με τις φυλές του Kafiristan ανεβλήθη.
Για τους Άγγλους, και μέσω αυτών για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους που έμαθαν την ύπαρξη αυτών των εναπομεινάντων Βακτρίων, η υπόθεσις απέκτησε περισσότερο ανθρωπολογικό και λογοτεχνικό παρά πολιτικό και στρατηγικό ενδιαφέρον. Το 1896, σχεδόν πενήντα χρόνια και άλλον έναν Άγγλο-Αφγανικό Πόλεμο αργότερα, ο διάσημος στρατιώτης και εξερευνητής Sir George Scott Robertson (του οποίου η επική άμυνα της πόλεως Chitral κατά των Αφγανών το 1895 τον είχε καταστήσει εθνικό ήρωα στα πέρατα της διαρκώς επεκτεινόμενης Βρετανικής Αυτοκρατορίας), εξέδωσε στο Λονδίνο το chef-d ‘œuvre του με τίτλο ‘The Kafirs of the Hindu Kush’. Εντός του πονήματος, ο βετεράνος του North-West Frontier Province διηγήθηκε όλα όσα απεκόμισε από την επιτυχή του ανάβαση και διαβίωση εντός των εδαφών του Kafiristan. Αναφορικώς δε με τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των υψηλοτέρων κοινωνικών τάξεων εντός των φυλών του Kafiristan, ο Robertson εδήλωσε: ‘Οι φυσιογνωμίες είναι σοβαρές (βλοσυρές), κάποιος μπορεί να τις χαρακτηρίσει και ως φυσιογνωμίες λογίων (διανοουμένων), αξιοσημείωτα (πρόκειται για) όμορφες (φυσιογνωμίες) Ελληνικού τύπου.’
Αντίστοιχες παρατηρήσεις είχαν καταγραφεί δώδεκα χρόνια ενωρίτερα και από τον θρυλικό Άγγλο τοπογράφο και εξερευνητή William Watts McNair, τον πρώτο Άγγλο που κατόρθωσε να εισχωρήσει εντός του Kafiristan το1883.Όπως και άλλοι σύγχρονοί του, ο McNair χαρακτήριζε τους ‘Kafirs’ ως ‘φτωχούς συγγενείς των Ευρωπαίων’.
Ασφαλώς, και ο Robertson και ο McNair συμφωνούσαν με τον Sir Alexander Burnes, πρωτοπόρο τέτοιων εξερευνητικών αποστολών, ο οποίος μία γενεά ενωρίτερα, στο μνημειώδες έργο του ‘Cabool: A Personal Narrative’, εκδοθέν το 1842, παρετήρησε πως μερικοί ‘Kafirs’ ήσαν: ‘υψηλοί, με κλασσικά Ελληνικά χαρακτηριστικά, γαλανά μάτια και λευκό δέρμα’, ενώ άλλοι, αν και πιο σκουρόχρωμοι, διέφεραν εξίσου ευκρινώς από Αφγανούς διαφορετικών φυλών.

.

Καθώς από την δεκαετία του 1840 και αναφορικώς με το Αφγανιστάν, το Whitehall και η Calcutta εστίασαν όλην τους την ενέργεια στην επίτευξη μιας ιδιαίτερα λεπτής αλλά τελικώς ιδιοφυούς και ιδιαζούσης διπλωματικής συνεργασίας, αποκλειστικώς και μόνον με τους αυτόχθονες Pashtun του Αφγανιστάν, οι πολυθεϊστικές φυλές του Kafiristan ευρέθησαν στο περιθώριο (γεγονός που απογοήτευσε μερικούς ιδιαίτερα διορατικούς Άγγλους). Όταν το 1896,o Abdur Rahman Khan, ο επονομαζόμενος ‘Σιδηρούς Εμίρης’, συνένωσε τις φυλές των Pashtun και τις οδήγησε σε μία δεύτερη ‘χρυσή εποχή’ (η πρώτη πρέπει να θεωρείται αυτή που εισήχθη υπό τον Ahmad Shah Abdali το 1747 με την ίδρυση της Αυτοκρατορίας των Durrani Pashtun) όλο το Αφγανιστάν – από την Dasht-e Margo (Έρημος του Θανάτου) στον απώτερο Νότο, έως το Selseleh-ye Safīd Kūh (άλλως πώς: το αρχαίο όρος Παροπάμισος) Βορείως της Herat (άλλως πως: Αλεξάνδρεια Αρείας),και από τα Λευκά Όρη (Spīn Ghar, στην επαρχεία της Logar) στην Ανατολή, έως τον ποταμό Amu Darya (άλλως πως: ο αρχαίος ποταμός Ὦξος) στα Βόρειο-Ανατολικά – επανήλθε υπό την ηγεμονία των Pashtun. Προκειμένου να επιτύχει το αξιέπαινο όραμά του, ο Abdur Rahman Khan κατόρθωσε να υποτάξει (με την αρωγή σημαντικού πολεμικού υλικού παρασχεθέν από τους Άγγλους της Ινδικής υποηπείρου) τις ιστορικά ληστρικές φυλές που είχαν εποικήσει τμήματα του Αφγανιστάν χιλιετίες αφ’ ότου οι γεννήτορες των σημερινών Pashtun έκαναν τα πρώτα τους βήματα στις ακατοίκητες κοιλάδες και τα δάση της αρχαίας Αρείας, Αραχωσίας και Βακτρίας. Οι ύπουλοι Hazara, οι υποχθόνιοι Tajiks και οι εγκληματικοί Uzbeks/ Turkmens ποτέ ξανά δεν θα απειλούσαν ηχηρά την πρωτοκαθεδρία των Pashtun (από το 1890 έως την σήμερον, έχουν σημειωθεί πλείστες όσες προσπάθειες και των τριών εξωγενών εθνοτήτων να πλήξουν με διαφορετικά στρατηγήματα τα ιστορικά δικαιώματα των αβοριγίνων Pashtun). Παρ’ ότι δίκαιη, η Jihad του Abdur Rahman Khan δυστυχώς κηλιδώθηκε από την εκστρατεία τρόμου που οι πολέμαρχοί του εξαπέλυσαν κατά των ανυπόταχτων κατοίκων του Kafiristan. Υπό το βάρος υπέρτερων αριθμών και τεχνολογικά ανώτερου πολεμικού υλικού, μεταξύ των ετών 1895-1896, το μεγαλύτερο μέρος των πολυθεϊστών ‘Kafirs’ ηναγκάσθη να ασπασθεί το Ισλάμ. Όσοι δε ηρνήθησαν, είτε εκτελέσθησαν είτε εξωθήθησαν να περάσουν το Durand Line και να αναζητήσουν νέες γαίες εντός του North-West Frontier Province του British Raj στην κοιλάδα Chitral όπου σήμερα υποφέρουν τα υπολείμματα των πολυθεϊστών της φυλής των Kalash.

.

Εις μνήμην της νίκης του κατά των πολυθεϊστών, ο Abdur Rahman Khan μετονόμασε την ‘γη των απίστων’ (Kafiristan) σε ‘γη του πεφωτισμού’ (Nuristan). Έτσι προέκυψε η ίδρυσις της σημερινής επαρχίας στην οποία πλέον κατοικούν εξισλαμισμένοι Nuristanis (πεφωτισμένοι).
Παρ’ όλα αυτά, όσο πιο βόρεια κάποιος ταξιδεύει εντός του Nuristan, όσο πιο μεγάλο το υψόμετρο και αφιλόξενο το έδαφος, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότης επιβιώσεως της αρχαίας θρησκείας και του ‘καθαρού’ κυττάρου, το οποίο δεν έχει δεχθεί πρόσμιξη με αυτά άλλων φυλών του Αφγανιστάν. Επομένως, παρ’ ότι διάφοροι επιπόλαιοι δηλώνουν πως οι Kalash του Chitral εντός του σημερινού Πακιστάν είναι οι τελευταίοι της γραμμής των αποκαλουμένων ‘απογόνων του Σέλευκου’ (στην τοπική διάλεκτο: Shalakash), η αλήθεια είναι, πως οι Nuristanis εντός του Αφγανιστάν είναι εξίσου απόγονοι και κληρονόμοι της Ελληνικής Βακτρίας μαζί με ορισμένους εκ των Pashtun,οι οποίοι ταυτοχρόνως, ασφαλώς τελούν και συνεχιστές του γηγενούς στοιχείου που προϋπήρχε του Ελληνικού παράγοντος.

Πηγή : https://www.newsbreak.gr/kosmos/478299/afganistan-giati-oi-toyrkoi-den-prepei-na-potisoyn-ta-aloga-toys-ston-etymandro-potamo/

Αναρτήθηκε από ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ - GREEK HISTORY 

Επιβεβαιώθηκε η αρχαία σήραγγα, που αναφέρει ο Όμηρος στην Ιθάκη

Και η ΦΙΛΙΤΟΥ, όπου ο βοσκός του ΟΔΥΣΣΕΑ, ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ, έβοσκε τα ζώα του!

Των Σπύρου Αρσένη, τ. δημάρχου Ιθάκης και Γιώργου Λεκάκη

Πηγαιναμε με την ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΙΑΝΑΤΟΥ στην ΣΧΟΛΗ ΟΜΗΡΟΥ, να εξυπηρετησουμε ως Φιλομηροι ενα γαλλικο τηλεοπτικο συνεργειο. [Εκει εγινε μια δυσκολη τηλεοπτικη δουλεια που θα προβαλλει την Ομηρικη Ιθακη και την ανακαλυψη του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ].

.

Ανεβαινοντας τον δρομο προς ΕΞΩΓΗ[1], αριστερα μας ενα χωραφι με εληες, μου θυμισε μια κουβεντα που μου ειχε πει πριν πολλα χρονια ο φιλος ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, που εφυγε από την ζωη: οτι ο πατερας του πηγε να φτιαξει ΕΚΕΙ μια αποθηκη. ΕΣΚΑΨΑΝ, αλλα βρηκαν αρχαιες κατασκευες, φοβηθηκαν, κι εφυγαν.
Μου λεει τοτε η ΜΑΡΙΑ
- Ξερεις πως λεγεται η περιοχη;
- Οχι, της λεω.
- (Στου) ΦΙΛΟΙΤΟΥ[2], μου λεει.
Ανατρεξε η μνημη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ[3] ηταν ο βοσκος του ΟΔΥΣΣΕΑ και μαλιστα περιγραφεται στο κειμενο οτι πηγαινοντας προς το ΠΑΛΛΑΤΙ συναντησε την ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ. Εδω πολυ κοντα βρισκονται και τα δυο σημεια ΠΑΛΛΑΤΙ - ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ.

.

- Το μεν πρωτο στον χωρο ΑΘΑΝΑΣ (δηλ. Αθηνάς > του ΑΗ ΘΑΝΑΣΗ!),

.

- το δε δευτερο στην θεση που οι ντοπιοι το λενε ΜΕΛΑΝΥΔΡΟ ΠΗΓΗ.
Η δε ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΟΥ ΚΑΛΑΜΟΥ. Ένα ανακτορο με τοσο κοσμο εξυπηρετειται ΜΟΝΟ απο ΜΕΓΑΛΗ πηγη.

.

Η ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ στον ΚΑΛΑΜΟ ΙΘΑΚΗΣ,
κάτω από το Ανάκτορο του Οδυσσέως.
Ακόμη εν χρήσει...
Στην πορεια των χρονων στο κειμενο το γραμμα ΓΑΜΑ, εγινε ΛΑΜΔΑ. Στην περιοχη αυτη οπου το εκκλησακι της ΠΑΝΑΓΙΑΣ βρισκεται το ΣΚΙΕΡΟ ΑΛΣΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ και ΔΙΠΛΑ ο ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ ΒΡΑΧΟΣ, απ’ οπου ετρεχαν τα πολλα νερα, που εχουν κανει αυλακια πανω στην πετρα, στην ΤΙΚΤΗ [οχι φυσικη] ΚΡΗΝΗ. Τα πολλα και σημερα πηγαδια επιβεβαιωνουν το τοτε ΑΛΣΟΣ.
ΑΚΟΜΑ, μια εντοιχισμενη πινακιδα, επανω στο εκκλησακι με επιγραφή «ΣΕΒΟΥ Ω ΜΟΥΣΙΚΕ», σημαινει οτι εκει λατρευόταν ο ΑΠΟΛΛΩΝ, ο θεος της μουσικης - και η επιγραφή προέτρεπε τους μουσικούς να σέβονται τον ιερό χώρο.
ΕΩΣ ΕΔΩ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ.
Υπαρχουν ομως κι άλλες:
Το μεσημερι στο φαγητο στο πολυ καλο εστιατορειο –ΝΤΕΛΙΣΙΟΥΣ - στον ΣΤΑΥΡΟ ελεγα στην μητερα της Μαριας, που τρωγαμε μαζι, οτι καποτε στην ΕΞΩΓΗ ειχε ανακαλυφθει μια ΣΗΡΑΓΓΑ, την οποια δεν αξιοποιησε η Αρχαιολογικη Υπηρεσια. ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΣ ειχα βρεθει στην ανακαλυψη, γυρω στο 1963 – 1964 και θυμαμαι οτι προχωρουσε βαθεια, αλλα κανεις δεν τολμησε να προχωρησει, γιατι εσβηνε το κερι.
ΤΟΤΕ η κ. ΑΝΔΡΙΑΝΑΤΟΥ μου λεει: "ΤΟ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΩ, την ΕΧΩ ΔΕΙ ΚΑΙ την ΣΗΡΑΓΓΑ. ΑΡΧΙΖΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ […] ΚΑΙ ΦΤΑΝΕΙ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ […] ΑΠΟ ΟΣΟ ΞΕΡΩ ΕΓΩ. Εγω εμενα τοτε στην Εξωγη[4]".
Άρα η ύπαρξη σήραγγας διασταυρώθηκε...
ΤΟΤΕ θυμηθηκα την κουβεντα που μας ελεγε η αειμνηστη ΚΟΝΤΟΡΛΗ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ η αρχαιολογος, οτι ο ΜΕΝΤΗΣ του ΑΓΧΙΑΛΟΥ με το πλοιο του, οπως γραφει ο ΟΜΗΡΟΣ, εφθασε στο ΛΙΜΑΝΙ του ΡΕΙΘΡΟΥ [σημερα ΦΡΙΚΕΣ], πρερχομενος απο την ομηρική νήσο ΤΑΦΟ(**) [σημερινο ΜΕΓΑΝΗΣΙ], με προορισμο, μαλλον, την ΜΕΛΙΤΗ [ίσως ΚΥΠΡΟ].[5]

.

Πινακίδες σηματοδοτούν το αρχαίο μονοπάτι,
που είναι ακόμη εν χρήσει...
ΕΔΩ χρειαζεται περαιτερω ερευνα για να βεβαιωσουμε οτι βρεθηκαν στον χωρο απο ΑΦΑΛΕΣ εως ΕΞΩΓΗ προϊοντα ΟΡΥΧΕΙΟΥ, τα οποια ο ΜΕΝΤΗΣ εφοδιαζονταν απο ΙΘΑΚΗ για πωληση η ανταλλαγη.

.

ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ!
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συμβολή στην έρευνα της Ιθάκης του Οδυσσέως». Γ. Λεκάκης «Αρχαίοι σχολιαστές του Ομήρου και άλλες πηγές για τα ομηρικά», έκδ. Συλλόγου Φιλομήρων Ιθάκης «Ευχήν Οδυσσεί», 2012. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.11.2023.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Μηλιαράκης Αντ. «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Κεφαλληνίας. Κεφαλληνία, Ιθάκη, Άτοκος, Αρκούδι, Κάλαμος, Κάστος και Εχιδνάδες μετά γεωγραφικού πίνακος», εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή, Αθήνησιν, 1890.
- Καλλίνικος Αλ. - Σπ. Δενδρινός «Ιθάκη. Τότε και τώρα», εκδ. Σπύρος Δενδρινός.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΚΑΚΗ:
[1] Η Εξωγή / Εξωή / Σταυρόνικο είναι ο βορειότερος οικισμός του νησιού της Ιθάκης, κτισμένη σε υψόμετρο 340 μ. στον 38ο παράλληλο [38°27′N 20°37′E]. Απέχει 22 χλμ. από το Βαθύ.
[2] Σήμερα εξαπλουστευμένα Φιλιτού. Γνωστή για τα πολλά φίδια της που γι’ αυτό πολλοί την απέφευγαν.
[3] Φιλοίτιος = φίλος + οἶτος (< ρ. οἴσω) = φίλος του μόρου θανάτου (> μοίρας), του πεπρωμένου, της συμφοράς - Όμ., Σοφ., Ευρ. Οίτος = πορεία του ανθρώπου στον δρόμο που του πρέπει > πεπρωμένο του > «κακὸς οἶτος» – Ομ. Ἰλ. Θ,34, Ὀδ. α,350.
ή Φιλήτιος: «όρχαμος ανδρών» < ὄρχος, όγμος < άρχω = ο πρώτος μιας σειράς, ηγέτης μιας ομάδας, γενικώς, ηγέτης, αρχηγός - Όμηρ., Ησίοδ. > αφέντης, αφεντικό, αρχιβοσκός.
Έβοσκε τα κοπάδια βοοειδών του Οδυσσέα, στον οποίο ήταν πιστός - σε αντίθεση με τον Μελάνθιο.
- Ο Εύμαιος ήταν συβώτης (> Σύβοτα), δηλ. υπεύθυνος για τους χοίρους,
- ο Μελάνθιος / Μελανθεύς (γιος του Δολίου και αδελφός της δούλας Μελανθούς) υπεύθυνος για τις αίγες
και
- ο Φιλοίτιος ήταν βουκόλος (υπεύθυνος για τα βοοειδή), στον Δήμο Κεφαλλήνων, της Ιθάκης.
Στην 20ή ραψωδία, μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη, και ενώ ο Οδυσσέας κρύβεται στο σπίτι του χοιροβοσκού Ευμαίου, μεταμφιεζόμενος σε ζητιάνο για να γλιτώσει από τους μνηστήρες, συναντά τον Φιλοίτιο, ο οποίος δεν τον αναγνωρίζει, αλλά του βρίσκει ομοιότητες με τον Οδυσσέα και τον καλωσορίζει. Ο Φιλοίτιος αναφέρει ότι τον έκαμε βοσκό ο Οδυσσέας, ο οποίος του είχε δώσει αγελάδες στην Κεφαλονια, όταν ήταν ακόμη παιδί. Ο Φιλοίτιος λυπάται για την παρατεταμένη απουσία και τον πιθανόν τον θάνατο του Οδυσσέα. Σκέφτεται άσχημα μόνο τους μνηστήρες, τους οποίους δεν θέλει να υπηρετήσει. Ελπίζει στην επιστροφή του Οδυσσέα. Ο μεταμφιεσμένος Οδυσσέας, τον ενημερώνει ότι ο κύριός του ίσως σύντομα να επιστρέψει. Ο Φιλοίτιος εδήλωσε ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα έθετε αμέσως τον εαυτό του στην υπηρεσία του πρώην κυρίου του. Μαζί με τον Εύμαιο κλείδωσε τους μνηστήρες στο ανάκτορο του Οδυσσέως και τους έκλεψε τα όπλα. Ο Φιλοίτιος τις έδεσε με σχοινί για να μην ξεφύγει κανένας μνηστήρας. Κατά την διάρκεια της τελικής μάχης, ο Φιλοίτιος συμμετέχει στον αγώνα και σκοτώνει τον μνηστήρα Πείσανδρο και τον και τον Κτήσιππο. Ο βασιλιάς της Ιθάκης αργότερα υπόσχεται στον Φιλοίτιο και στον Εύμαιο την ελευθερία τους, καθώς υπήρξαν από τους λίγους υποτακτικούς του, που του έμειναν πιστοί. Μαζί με τους Τηλέμαχο, Οδυσσέα και Εύμαιο, πηγαίνει στου Λαέρτη, την επόμενη ημέρα και αναλαμβάνει στρατιωτική δράση κατά συμπολιτών του, που ήταν υποκινούμενοι από τον Ευπείθη(*). Ο Οδυσσέας τον διατάσσει, μαζί με τον Εύμαιο, να τιμωρήσουν τον Μελάνθιο, να του κόψουν την μύτη, τα αυτιά, τα άκρα και τέλος να ξερριζώσουν τα γεννητικά του όργανα και να τα ταΐσουν στους σκύλους… Εν τέλει ο Τηλέμαχος τον απελευθέρωσε και τον έκαμε πολίτη. Και ο βουκόλος Φιλοίτιος έγινε ο πρόγονος της οικογένειας Βουκόλων.

ΠΗΓΗ:
- Ομ. Οδύσσεια (υ,185, 254, φ,189, 20.185, 21.240, 3, 22.268, 286).
- Πλούταρχος «Ελληνικές ερωτήσεις», 14.
Αναφέρεται και από τον Ψευδο-Απολλόδωρο και από τον Οβίδιο και από τον Θεόκριτο («Ειδ.», Χάριτες ἢ Ἱέρων, XVI, 55):
«Εὔμαιος καὶ βουσὶ Φιλοίτιος ἀμφ᾽ ἀγελαίαις
ἔργον ἔχων, αὐτός τε περίσπλαγχνος Λαέρτης,
εἰ μή σφεας ὤνασαν Ἰάονος ἀνδρὸς ἀοιδαί».
(*) Πατέρας του Αντινόου, ενός από τους άτυπους «αρχηγούς» των μνηστήρων της Πηνελόπης. Ο Οδυσσεύς τον είχε κάποτε στα νειάτα του υποστηρίξει, όταν αυτός προσέπεσε ενώπιόν του, φοβούμενος τον λαό, επειδή, μαζί με Ταφίους(**) ληστές, είχε λεηλατήσει τους Θεσπρωτούς ή τους Κεφαλλήνες, φίλους και σύμμαχους των Ιθακησίων. Μετά την εξολόθρευση των μνηστήρων, ο αχάριστος Ευπείθης παρακινούσε τον λαό της Ιθάκης σε εξέγερση κατά του Οδυσσέως. Τελικώς τον σκότωσε ο πατέρας του Οδυσσέα, Λαέρτης, με ακόντιο, που διαπέρασε το χάλκινο κράνος του! – βλ. Ομ. Οδ. π,424, ω,522-525.

,

[4] Άλλο αινιγματικό τοπωνύμιο στην Εξωγή είναι ο Κόρακας, μια συνοικία που ονομαζόταν η Χώρα των Κορακήνων, ή του Κόρακα. Σχετίζεται με την ομηρική «Κόρακος πέτρη» της Ιθάκης; - Αν και η Πέτρα Κόρακος εντοπίζεται, μάλλον, στο νότιο τμήμα της Ιθάκης…
[5] Μελίτη είναι η Μάλτα. Αλλά και αρχαίος αττικός δήμος της Κεκροπίδος φυλής. Και αρχαία πόλη στην νήσο Σαμοθράκη – βλ. Γ. Λεκάκης«Σαμοθράκη, ιερά νήσος».
Μελανον υδωρ Μελανο νερο αρχαια σηραγγα, ομηρος ομηρικη Ιθακη ΦΙΛΙΤΟΥ, βοσκος ΟΔΥΣΣΕΑ, ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ, βοσκη ζωα Αρσενης, ΣΧΟΛΗ ΟΜΗΡΟΥ, Φιλομηροι Γαλλικο τηλεοπτικο συνεργειο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΞΩΓΗ χωραφι εληες, ελιες ελαιωνας αρχαια κατασκευη ΦΙΛΟΙΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ ΠΑΛΛΑΤΙ παλλατι ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ αθανας αθηνας θεα αθηνα ΑΗ ΘΑΝΑΣΗΣ, αγιος αθανασιος ΜΕΛΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΝΕΡΑ ΚΑΛΑΜΟΥ ανακτορο εκκλησακι ΠΑΝΑΓΙΑΣ παναγια ΣΚΙΕΡΟ ΑΛΣΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ θεος ΑΠΟΛΛΩΝ ΒΡΑΧΟΣ, νερο πετρα, πηγαδι εντοιχισμενη πινακιδα, ξωκκλησι επιγραφή ΣΕΒΟΥ Ω ΜΟΥΣΙΚΕ, μουσικη μουσικος ΣΤΑΥΡΟΣ Αρχαιλογικη Υπηρεσια ανακαλυψη, 1963 – 1964 τουνελ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ιερος ναος ΚΟΝΤΟΡΛΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ αρχαιολογος, ΜΕΝΤΗΣ ΑΓΧΙΑΛΟΣ πλοιο ΛΙΜΑΝΙ ΡΕΙΘΡΟ ΦΡΙΚΕΣ νησος ΤΑΦΟΣ ΜΕΓΑΝΗΣΙ ΜΕΛΙΤΗ ΚΥΠΡΟΣ ΑΦΑΛΕΣ ΟΡΥΧΕΙΟ, ορυκτα Μηλιαρακης Γεωγραφια πολιτικη νεα νομος Κεφαλληνιας. Κεφαλληνια, Ιθακη, ατοκος, Αρκουδι, Καστος Εχιδναδες Τυπογραφειο Αδελφων Περρη, Αθηνα, 1890 Εχιναδες Καλλινικος Δενδρινος Εξωη / Σταυρονικο οικισμος 38ος παραλληλος Βαθυ Φιλιτου φιδι φιδια φιλος + οιτος οισω μορος θανατος μοιρα πεπρωμενο, συμφορα ομηρου, Σοφοκλης, Ευριπιδης πορεια του ανθρωπου δρομος πρεπει > Ιλιας. ιλιαδα Φιλητιος ορχαμος ορχος, ογμος < αρχω πρωτος σειρα, ηγετης ομαδας, αρχηγος Ησιοδος αυθεντης αφεντης, αφεντικο, αρχιβοσκος κοπαδι βοοειδη πιστος Μελανθιος Ευμαιος συβωτης Συβοτα χοιρος, Μελανθευς Δολιος δουλα Μελανθω αιγα κατσικα βουκολος Δημος Κεφαλληνων, ραψωδια, χοιροβοσκος μεταμφιεση ζητιανος μνηστηρες, αγελαδα Κεφαλληνια μνηστηρας, μνηστηροφονια ανακτορο του Οδυσσεως κλοπη οπλο σχοινι αγωνας Πεισανδρος Κτησιππος βασιλιας ελευθερια υποτακτικος Τηλεμαχος, Οδυσσεα Λαερτης, Ευπειθης διαταγη τιμωρια κοψιμο μυτη, αυτι ακρα γεννητικα οργανα σκυλος απελευθερωση πολιτης προγονος οικογενεια Βουκολοι κεφαλονια Πλουταρχος ΨευδοΑπολλοδωρος Οβιδιος Θεοκριτος Χαριτες ιερων, βουσι βοες βοδια αγελαια εργον περισπλαγχνος ωνασαν ιαων αοιδη Αντινοος Πηνελοπη Ταφιοι ταφιων ληστες, λεηλασια Θεσπρωτοι θεσπρωτια Κεφαλληνες, συμμαχοι Ιθακησιοι εξολοθρευση μνηστηρων, αχαριστος παρακινηση λαος εξεγερση ακοντιο, χαλκινο κρανος αινιγμα τοπωνυμιο Κορακας, συνοικια Χωρα των Κορακηνων, Κορακηνοι Κορακα Κορακος πετρη Πετρα Κορακος βορεια νοτια Μαλτα αρχαιος αττικος δημος Κεκροπιδα φυλη Σαμοθρακη αττικη αθηνων σπηλια σπηλιες σπηλαιο πλατρειθιας
arxeion-politismou.gr/

Σπάνιος τάφος με σκελετούς 5.000 ετών αποκαλύφθηκε στη Σκωτία

Τα ερείπια ενός «απίστευτα σπάνιου» τάφου ηλικίας 5.000 ετών αποκαλύφθηκαν σε ένα από τα σκωτσέζικα νησιά Ορκάδες (Orkney), ανέφεραν τα Εθνικά Μουσεία της Σκωτίας σε ανακοίνωσή τους την Τρίτη (24/10).
Η ανασκαφή στο Χολμ, στο νησί Μέινλαντ, αποκάλυψε μια πέτρινη κατασκευή προσβάσιμη μέσω ενός περάσματος μήκους 7 μέτρων και ίχνη ενός λιθοσωρού που θα το κάλυπτε, «το αποκορύφωμα της νεολιθικής μηχανικής στη βόρεια Βρετανία», όπως ανέφερε η ανακοίνωση.
Δεκατέσσερις αρθρωτοί σκελετοί ανδρών, γυναικών και παιδιών, καθώς και άλλα ανθρώπινα λείψανα, ανακαλύφθηκαν σε ένα από τα έξι μικρότερα πλευρικά κελιά που περιβάλλουν έναν μεγάλο πέτρινο θάλαμο.
«Στη Νεολιθική εποχή, θα ήταν ένας απίστευτα εντυπωσιακός τύμβος διαμέτρου 15 μέτρων. Αυτά τα κελιά είναι πραγματικός άθλος της μηχανικής», δήλωσε στο CNNi ο αρχαιολόγος Χιούγκο Άντερσον-Γουάιμαρκ.
Δύο από τους σκελετούς είχαν τοποθετηθεί έτσι ώστε να είναι σχεδόν αγκαλιασμένοι μεταξύ τους, με δύο παιδιά τοποθετημένα πάνω από τα κεφάλια τους.
«Η διατήρηση τόσων πολλών ανθρώπινων λειψάνων σε ένα μέρος του μνημείου είναι εκπληκτική, ειδικά από τη στιγμή που η πέτρα έχει ως επί το πλείστον λεηλατηθεί για οικοδομικό υλικό», ανέφερε η αρχαιολόγος Βίκι Κάμινγκς.
«Είναι απίστευτα σπάνιο να βρίσκει κανείς τέτοιες ταφικές αποθέσεις, ακόμη και σε καλά διατηρημένους θαλαμωτούς τάφους και τα λείψανα αυτά θα δώσουν νέες γνώσεις για όλες τις πτυχές της ζωής αυτών των ανθρώπων», πρόσθεσε.
Μόνο 12 άλλοι παρόμοιοι τάφοι είναι γνωστό ότι υπάρχουν στα Όρκνεϊ. Οι περισσότεροι από αυτούς παραμένουν ορατοί στο τοπίο – σε αντίθεση με αυτή την τελευταία ανακάλυψη που ήταν θαμμένη κάτω από το έδαφος.
Καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα προκειμένου να εξασφαλιστούν πέτρες για την οικοδόμηση μιας αγροικίας, σύμφωνα με την ανακοίνωση, αλλά μεταγενέστερες υποτυπώδεις ανασκαφές το 1896 αποκάλυψαν οκτώ σκελετούς και ώθησαν τον τοπικό αρχαιολόγο Τζέιμς Γουόλς Κούρσιτερ να υποθέσει ότι επρόκειτο για ερειπωμένο τάφο.

Ο τάφος καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα προκειμένου να εξασφαλιστούν πέτρες για την οικοδόμηση μιας αγροικίας National Museums Scotland© Παρέχεται από: CNN.gr

Τα έγγραφα που φυλάσσονται σε μια ιδιωτική συλλογή σημειώσεων του Κούρσιτερ περιείχαν περισσότερα στοιχεία που επέτρεψαν στους αρχαιολόγους να πραγματοποιήσουν γεωφυσική έρευνα με την ελπίδα να εντοπίσουν τον τάφο.

«Ήταν μεγάλη έκπληξη να κάνουμε αυτή την ανακάλυψη», δήλωσε ο Άντερσον-Γουάιμαρκ. «Πρόκειται για ένα τόσο μεγάλο πράγμα, αλλά παρόλα αυτά σήμερα είναι απλώς ένα χωράφι με γρασίδι. Δεν υπάρχει τίποτα στην επιφάνεια που να υποδηλώνει ότι αυτός ο τάφος υπήρξε ποτέ εκεί, αλλά κάποτε θα ήταν ένα απίστευτο μνημείο. Είμαστε τυχεροί που μας άφησαν αρκετό από αυτό».

Με πληροφορίες από: Skeletons unearthed in ‘incredibly rare’ 5,000-year-old Scottish tomb by Issy Ronald, CNN

msn.com

Τα Μοναδικά Σπίτια των Αρχαίων που Δεν “Σκούπισε” ο Χρόνος Βρίσκονται σε ένα Κακοτράχαλο Βουνό της Ηπείρου

Πριν από 24 αιώνες, ο προπάππους του Μεγαλέξανδρου, ο Αλκέτας Α΄, έχτισε στο Όρραον μία πέτρινη πόλη-φρούριο.

Οικία Α

Τόπος γυμνός, απόκρημνος. Πέτρα πάνω στην πέτρα. Όραση όμως ανοικτή, πεδίο ελεύθερο μέχρι τη θάλασσα, τον Αμβρακικό κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος μετά.

Για αυτό και Όρραον το όνομά του - αν είσαι εδώ τα μάτια φτάνουν μακριά, εποπτεύουν ανεμπόδιστα. Για αυτό πριν από 24 αιώνες, ο προπάππους του Μεγαλέξανδρου, ο Αλκέτας Α΄, βασιλιάς των Μολοσσών της Ηπείρου, έκτισε εδώ μία πέτρινη πόλη-φρούριο που ακόμα ο χρόνος δεν “σκούπισε”- δεν εξαφάνισε όπως, μάλλον, με τις δικές μας πλαστικές πολιτείες θα συμβεί.
Σε αυτόν τον άσημο σήμερα, άγνωστο τόπο, διασώζονται τα καλύτερα διατηρημένα σπίτια της ελληνικής αρχαιότητας- οι οικίες Α, Β και Γ, το κτίριο Δ, όλα ορθώνονται μέχρι το ύψος της στέγης. Αιφνιδιάζεσαι όπως τα αντικρίζεις απροσδόκητα, καταμεσής μιας φαινομενικής ερημιάς, σαν στη μέση του πουθενά. Η λιθοδομή τους, τόσους αιώνες μετά, παραμένει αψεγάδιαστη, ξερολιθιά αλφαδιασμένη με τέλεια γεωμετρική ακρίβεια από τον αρχαίο μάστορα.

Στον ελλαδικό χώρο το Όρραον αποτελεί μοναδικό σημείο.

Είσοδος στον οικισμό

Γιατί από την περίοδο της αρχαιότητας κρατήθηκαν μέχρι τις μέρες μας ναοί, θέατρα και στάδια, δρόμοι και υδραγωγεία. Αλλά τα σπίτια των ανθρώπων, πέσανε. Χαθήκαν. «Βρίσκουμε μόνο τα θεμέλιά τους, άντε έως και το κάτω τμήμα των τοίχων. Μέχρι εκεί», λέει η αρχαιολόγος Ανθή Αγγέλη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πρέβεζας, που έχει εργαστεί συστηματικά για την ανάδειξη του αρχαίου οικισμού. «Οι αρχαίοι Έλληνες έκτιζαν με πέτρα μέχρι ένα χαμηλό ύψος, στα 70- 80 εκατοστά», συνεχίζει η ίδια. «Συνέχιζαν μετά με ωμές πλίνθους, ούτε καν ψημένα τούβλα, όπως οι Ρωμαίοι. Αυτά τα “πλινθιά” με την πάροδο των χρόνων επέστρεφαν στην κατάσταση του πηλού, γίνονταν πάλι άργιλος και εξαϋλώνονταν εντέλει».
Στο Όρραον, όμως, η αρχαιολόγος εξηγεί ότι έκτισαν εξολοκλήρου με πέτρα μέχρι το ταβάνι, μέχρι τη σκεπή. Η εξόρυξη του λίθου εκεί ήταν εύκολη, στο διπλανό Ξηροβούνι υπάρχουν μέχρι σήμερα μεγάλα λατομεία της ίδιας πέτρας.

Οικία

Και εγένετο το Όρραον: μία μικρή, πέτρινη πόλη πάνω στα βουνά. Περίκλειστη από ισχυρό τείχος και γκρεμούς. Μια πόλη-κάστρο.

Περίπου εκατό σπίτια, με γκρίζους, φαρδείς ογκόλιθους για τοίχους, σαν επιμέρους οχυρά μες στο μεγάλο φρούριο. Το ένα σπίτι δίπλα στο άλλο, σχημάτιζαν οικοδομικά τετράγωνα που διακόπτονταν από στενούς δρόμους που τέμνονταν σε άψογες, ορθές γωνίες. Βάσει σχεδίου: ώστε σε καιρό πολέμου, εάν το τείχος έπεφτε κατά την πολιορκία, μέσα, η πόλη θα γινότανε λαβύρινθος φριχτός για κάθε εισβολέα.Ζητάω από την Ανθή Αγγέλη να μου δώσει μια εικόνα των ανθρώπων και της ζωής στο Όρραον.
«Στο Όρραον κατοικούσαν Μολοσσοί», απαντάει. «Το φύλο των Μολοσσών ήταν στενά δεμένο με την κτηνοτροφία, ήταν ποιμένες, κυρίως - και αγρότες. Στο Όρραον βρέθηκαν γεωργοκτηνοτροφικά εργαλεία, όπως σιδερένια ψαλίδια για την κουρά των προβάτων, αργαλειοί επίσης, για την ύφανση του μαλλιού. Και, μάλλον, οι αρχαίοι εκείνοι άνθρωποι καλλιεργούσαν μια μικρή πεδιάδα εκεί που σήμερα βρίσκεται το χωριό Αμμότοπος».

Όρραον τοπίο

Δεν ήταν όμως ένας οικισμός ποιμένων μόνο - η φρουριακή εντύπωση που δίνει το Όρραον δεν είναι τυχαία. Όπως μου λέει η κ. Αγγέλη, το Όρραον κτίστηκε εξαρχής ως πόλη-κάστρο, ως ένα μικρό μεθοριακό φρούριο των Μολοσσών. Είχε στρατηγική θέση, έλεγχε το πέρασμα στην χώρα των Μολοσσών.

Από τον Αμβρακικό κόλπο και τη θάλασσα, στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων: την ίδια αρχαία στράτα ακολουθεί σήμερα ο αυτοκινητόδρομος της Ιονίας Οδού. Οι κάτοικοι του Όρραον αυτό το διαχρονικό, φυσικό πέρασμα των “ξένων” προς τη χώρα τους, αλλά και την δική τους πρόσβαση στη θάλασσα, επιτηρούσαν και προστάτευαν. Ήταν διαρκώς και οπλίτες.
Σε όλους τους τάφους που έχουν ανασκαφεί στο νεκροταφείο της μικρής πόλης βρέθηκαν όπλα, όπως λόγχες και σπαθιά. Οι σκελετοί τους βρίσκονται στις αποθήκες του (εξαιρετικού) Αρχαιολογικού Μουσείου της Άρτας και αν κάποτε γίνει ανάλυση του γενετικού υλικού, θα μάθουμε περισσότερα πράγματα για αυτούς τους ανθρώπους και την κοινότητά τους. «Σώσανδρος» ήταν το όνομα ενός, όπως μαρτυρά η επιτύμβια στήλη που βρέθηκε στον τάφο του: ωραίο όνομα, αλληγορικό σχεδόν για την ανθρώπινη κατάσταση, οξύμωρο για έναν νεκρό και η πέτρινη επιγραφή του ήτανε «κεντημένη» με κλαδιά από κισσό και δρυ.

Το γκρεμισμένο τείχος.

Παρατηρώ το πεσμένο τείχος που είχε έως τρία μέτρα πλάτος και οχτώ ορθογώνιους πύργους - τεράστιες σωροί από πέτρες διαγράφουν επακριβώς την ίδια περίμετρό του, δύο χιλιάδες χρόνια τώρα. Παραμένουν έτσι από το 168 π.Χ. οπότε το τείχος κατέστρεψαν οι ρωμαϊκές λεγεώνες, γκρεμίζοντας το ως τα θεμέλια. Το Όρραον είχε αποφασίσει να αντισταθεί στην επεκτατική αυτοκρατορία. Ήταν μια από τις λίγες πόλεις που το τόλμησαν. Έπρεπε να πληρώσει το τίμημα.
Περίπου δυο χιλιάδες άνθρωποι ζούσαν εδώ. Μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση το Όρραον ήταν ήδη ένα μικρό άστυ διακοσίων ετών- και συνέχισε να κατοικείται για τον επόμενο περίπου ενάμιση αιωνα. Το 31 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος ανάγκασε τους κατοίκους να μετοικήσουν στη Νικόπολη - τους «απήγαγε» στη λαμπρή πόλη που έκτισε ως επινίκια του μεγαλύτερου θριάμβου του, όταν κατατρόπωσε την Κλεοπάτρα και τον Αντώνιο στο κοντινό Άκτιο.
Η μικρή πόλη ερήμωσε. Από τα εκατό σπίτια, παρά την πέτρα και την τέχνη που είχανε φτιαχτεί, τα περισσότερα, μες στους αιώνες γκέμισαν. Τυμβωρύχοι σύλλησαν τους τάφους και η φύση έκανε κι αυτή τη δουλειά της: εξαπλώθηκε. «Μέχρι και σήμερα, το Όρραον δεν έχει ανασκαφεί συστηματικά», λέει η Ανθή Αγγέλη. «Με εξαίρεση την οικία Α. και το κτίριο Δ., ο υπόλοιπος χώρος δεν έχει ερευνηθεί. Θεωρητικά, εδώ υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για όποιον εξασφαλίσει τους πόρους και ξεκινήσει μια συστηματική ανασκαφή».

Το κτίριο Δ

Πάντως, ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος. Το κτίριο Δ., δημόσιο κτίριο της αρχαίας κοινότητας, στέκει σχεδόν αυτούσιο, όπως κτίστηκε τότε. Λείπει μόνο η σκεπή - αλλά φαίνονται ακόμη στη λιθοδομή οι θέσεις όπου «κούμπωναν» τα ξύλινα δοκάρια της.

Η δεξαμενή

Η πέτρινη δεξαμενή που συγκέντρωνε το νερό της βροχής είναι κι αυτή απείραχτη απ’ τον χρόνο - και μπορείς να κατέβεις την πέτρινη σκάλα έως τον πυθμένα της, όπως οι άνθρωποι που τσέκαραν τη στάθμη του νερού, τότε. Και το καλντερίμι ανάμεσα στις οικίες Β. και Γ. είναι σταθερό κι αυτό, απαράλλαχτο σχεδόν: οι ίδιοι πέτρινοι τοίχοι εκατέρωθεν, ίδιο το φως και οι σκιές.

Καλντερίμι

«Εδώ και τρία χρόνια το Πανεπιστήμιο του Darmstadt (Γερμανία) υλοποιεί στο Όρραον το ερευνητικό πρόγραμμα ΦΩΣ 4D για τις συνθήκες φωτισμού στα αρχαία σπίτια», σημειώνει η Ανθή Αγγέλη. Οι γερμανοί επιστήμονες επισκέπτονται τον αρχαιολογικό χώρο αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου και πραγματοποιούν μετρήσεις για να κατανοήσουν πως φωτίζονταν τα αρχαία ελληνικά σπίτια κατά τη διάρκεια της μέρας, από το φυσικό φως δηλαδή. Πως εξασφάλιζαν οι άνθρωποι ότι τα σπίτια τους θα έχουν επαρκή φωτισμό, αλλά θα προστατεύονταν κιόλας από τις καιρικές συνθήκες: τη βροχή, τον άνεμο, το κρύο;
«Επέλεξαν τρεις πόλεις του αρχαίου κόσμου», λέει η κ. Αγγέλη. «Την Όστια στην Ιταλία, την Έφεσσο στη Μικρά Ασία και το Όρραον στην Ελλάδα. Αυτό δείχνει τη σημασία και τη μοναδικότητά του - δεν υπάρχει άλλος οικισμός στον Ελλαδικό χώρο με οικίες τόσο καλοδιατηρημένες ώστε να πραγματοποιηθεί μια τέτοια έρευνα».

Οικία Α έξω γωνία.

Μπαίνοντας στον αρχαιολογικό χώρο, αν ακολουθήσεις το μονοπάτι στα δεξιά σου, θα βρεθείς στην οικία Α.. Και αμέσως θα καταλάβεις πόσο δίκιο έχει η ελληνίδα αρχαιολόγος και οι γερμανοί συνάδελφοί της. Η οικία Α., σπίτι αγροτοκτηνοτρόφων, όπως απέδειξε η αρχαιολογική έρευνα, είναι, πράγματι, ένα καταπληκτικό παράδειγμα σωζόμενου αρχαίου σπιτιού. Κτίστηκε περίπου όταν ιδρύθηκε ο οικισμός και εξακολούθησε να κατοικείται μέχρι το τέλος της ανθρώπινης παρουσίας εκεί. Τότε, οι τελευταίοι του κάτοικοι ζούσαν σε ένα σπίτι ήδη τριακοσίων χρονών.
Ολοπέτρινο, δίπατο κτήριο, τότε, με εσωτερική σκάλα που οδηγούσε στον επάνω όροφο.

Μεγάλο σπίτι: 293 τ.μ. - τα δωμάτια του, οι επιμέρους χώροι δεν άλλαξαν ποτέ διαρρύθμιση. Παρέμειναν όπως όταν ξεκίνησε να πρωτοκατοικείται και, μέχρι σήμερα, είναι απόλυτα διακριτά και εμφανή. Μπορείς, ακόμη, να μπεις σε αυτό το σπίτι, να το περπατήσεις: από την υπαίθρια αυλή του με τους κίονες, μέχρι το «σκοτεινό δωμάτιο», εκεί που οι γυναίκες δούλευαν τον αργαλειό.

Το εσωτερικό τής οικίας.

Οι αρχαιολόγοι έχουν αναγνωρίσει κάθε δωμάτιο του Σπιτιού Α.: το υπνοδωμάτιο του ζευγαριού, τον «λουτρώνα», που είχε δάπεδο από αδιάβροχο κονίαμα, τον «οίκο» όπου δούλευαν πολλές γυναίκες μαζί (στο μαγείρεμα γύρω από την εστία ή υφαίνοντας), τον «ανδρώνα» όπου ο οικοδεσπότης διοργάνωνε τα γλέντια του, τα «συμπόσιά» του: εκεί, περιμετρικά των τοίχων, υπήρχαν επτά κλίνες για τους καλεσμένους. Η «γυναικωνίτις» όπου ζούσαν οι γυναίκες, όπως και οι κοιτώνες των δούλων, βρίσκονταν στον πάνω όροφο.
Πατριαρχική, συντηρητική η κοινωνία του Όρραον, κόσμος με δούλους - αυταρχική, συχνά βίαιη σε ακρότατα όρια η ζωή, χιλιάδες χρόνια χειρότερη από τη σημερινή δική μας. Που μπορεί να είναι λειψή κι αυτή αλλά ακόμα και όταν βρισκόμαστε σε τέτοιους τόπους, σαν κινηματογραφικά σκηνικά, ας μην εκτρέπεται η συγκίνηση για την ανθρώπινη κατάσταση μέσα στον χρόνο σε φτηνό μελό, σε ανόητη και -για εμάς τους σύγχρονους ανθρώπους- άδικη νοσταλγία. Γεννηθήκαμε σε θέση πλεονεκτικότερη μέσα στην Ιστορία και από τον Αύγουστο Οκταβιανό. Με λίγη τύχη είναι στο χέρι μας να ζήσουμε καλύτερα.

Η θέα από το παράθυρο στην οικία Α.

Από το παράθυρο του Σπιτιού Α. φαίνεται ο αυτοκινητόδρομος του 2023, με τα αυτοκίνητα που τρέχουν, σα να ανεβαίνει με ταχύτητα από τη θάλασσα στο βάθος. Η απουσία της στέγης αφήνει τον ουρανό να «μπαίνει» στο αρχαίο σπίτι. Μέρα με διακυμάνσεις, στο τέρμα του καλοκαιριού, έχει ήλιο που εναλλάσσεται με στάλες βροχής αλλά το φως είναι καθαρό, διαυγές - και ένα ζευγάρι γερακιών υπερίπταται.
Τι έμεινε στον τόπο αυτό από τους ανθρώπους, τις οικογένειες, τις γενιές που έζησαν στο Σπίτι Α.; 

Τι κράτησε στον χρόνο; 

Η τέχνη της πέτρας σίγουρα - τα «μπουλούκια» των ηπειρωτών μαστόρων ήτανε φημισμένα σε όλα τα Βαλκάνια για τους πολλούς επόμενους αιώνες. Εν μέρει η γλώσσα τους, ως εκφορά του λόγου και ηχόχρωμα: Γιατί οι Μολοσσοί μιλούσαν τη βορειοδυτική δωρική διάλεκτο, «βαριά» δωρικά δηλαδή. Ηπειρώτικα. Και τα σκυλιά τους, τα ποιμενικά μολοσσικά σκυλιά που θαύμασαν οι Ρωμαίοι ποιητές και ιστορικοί για το θάρρος, τον τσαμπουκά τους απέναντι και σε αγέλες λύκων. «Ακόλωτα», στοιβαρά.

Παράθυρο οικίας Α

Προσπαθώ να έρθω στη θέση των σκληροτράχηλων, πριμιτίφ αρχαίων εκείνων ανθρώπων όταν από το ίδιο παράθυρο που σήμερα έχει θέα τον αυτοκινητόδρομο, αυτοί έβλεπαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες να ανεβαίνουν το βουνό, σιδηρόφρακτες.

Αν είχε αυτό το περίεργο φως που έχει σήμερα, οι πανοπλίες θα λαμπίριζαν σποραδικά.

Κείμενο
Αλέξης Γαγλίας
vice.com/

Έχεις γράμμα από την λάσπη!

         

“Χθες, Κυριακή, ήταν η 4η μέρα που η ομάδα εθελοντών της Greenpeace βρισκόταν στο χωριό Φαλάνη του Δήμου Λάρισας.

Γύρω στις 5 το απόγευμα και ήδη αποκαμώμενοι, μας ζητήθηκε να βοηθήσουμε σε ένα σπίτι ηλικιωμένων που δεν είχε πάει κανένας μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Αρχικά σκεφτήκαμε να το αναβάλουμε για την επόμενη το πρωί αλλά τότε μας προσέγγισε η γιαγιά που έμενε στο σπίτι αυτό και μας παρακάλεσε να βοηθήσουμε.

Τότε απλώς κοιταχτήκαμε μεταξύ μας και κάναμε αναστροφή.

Οι δύο ηλικιωμένοι άνοιξαν το σπίτι τους και μπήκαμε μέσα, τότε η ανυπόφορη μυρωδιά μας χτύπησε για άλλη μία φορά κατά πρόσωπο.

Το πότε και το πώς πετάξαμε έξω καναπέδες, κρεβάτια, πολυθρόνες και όλο τους το βιος ούτε που το καταλάβαμε… 

Το βουρκωμένο βλέμμα αυτών των ανθρώπων που “φώναζε” για βοήθεια, το οποίο στη συνέχεια πλημμύρισε από ευγνωμοσύνη για την ανταπόκρισή μας, γέννησε την ελπίδα.

Μας γέμισαν ευχές, αγκαλιές, και μέσα στη δυστοπία αυτή που ζουν μας κέρασαν και ...μελιτζανόπιτα με πλιγούρι! Δεν έχουμε ξαναφάει πιο νόστιμο φαγητό, φαγητό ψυχής.

Επιστρέφοντας πια προς το ξενοδοχείο, φεύγοντας από τη Φαλάνη, ο ήλιος έδυε στα πλημμυρισμένα χωράφια και νιώσαμε πως ζουμε σε ένα σκηνικό απόκοσμο αλλά συνάμα μεγαλειώδες.

Η ομορφιά μέσα στη δυστοπία”.

εθελοντές Greenpeace Greece

Όσο διαβάζεις αυτές τις γραμμές, ομάδα εθελοντών της Greenpeace βρίσκεται σε αποστολή στην πλημμυρισμένη Θεσσαλία, παρέχοντας βοήθεια στους κατοίκους της περιοχής, καταγράφοντας δεδομένα και αποτυπώνοντας με την κάμερά μας την απόγνωση και το βάθος της καταστροφής.

Δες παρακάτω μερικές από τις εκατοντάδες εικόνες που καταγράφουμε

   ☟

Η Greenpeace δέχεται δωρεές μόνο από φυσικά πρόσωπα και όχι από εταιρείες, κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα ή ευρωπαϊκά προγράμματα.

Χάρη σε ανθρώπους σαν εσένα, παραμένουμε ανεξάρτητοι και αναλαμβάνουμε δράση χωρίς περιορισμούς!

          ΚΑΝΕ ΔΩΡΕΑ

The classic Mediterranean vacation spot that sits over a live volcano (Το κλασικό μεσογειακό μέρος διακοπών που βρίσκεται πάνω από ένα ζωντανό ηφαίστειο)

Santorini is known for its picture perfect locations -- but not all tourists know it sits on a live volcano.Nicolas Economou/NurPhoto/Getty Images

Elinda Labropoulou, CNN

Everywhere you look on Santorini, you’re reminded that you’re on a volcano. The lunar landscapes, the black and red beaches, the pebbles made of solidified lava. The Greek island’s transfixing beauty is a result of the area’s violent volcanic history.
Santorini is of course famous for its breathtaking crescent-shaped caldera, half of which is submerged – making it the only sunken caldera in the world. It was created by one of the largest known eruptions around 3,600 years ago. The explosion was so powerful that it wrecked Santorini’s ancient city of Akrotiri and dealt a fatal blow to the seafaring Minoan civilization, which had settled on the island at the time.
Today, Santorini – also known as Thira – is Greece’s foremost romantic playground with luxurious villas and resorts providing pampered getaways for A-listers and dreamlike settings for lavish weddings and photoshoots alike. The island’s steep volcanic cliffs, perched about 1,000 feet above sea level, create an impressive geological canvas with whitewashed houses balanced on the edge. No wonder it’s one of the most photographed locations on the planet.
Every evening, the island comes to a grinding halt for Santorini’s world-famous sunsets. The blue and white domed village of Oia gets packed as the golden hour draws in. As the sun begins to set behind the caldera’s cliffs, the sky transforms into a vivid display of red, orange, and pink hues. Thousands gasp as the last rays disappear in the sea.
Few realize that beneath the hypnotic kaleidoscope of colors lies an active volcano.
Secrets of the deep

Santorini is part of one of Europe's most important volcanic fields.Courtesy Ocean Exploration Trust

Santorini is part of the Hellenic Volcanic Arc, one of the most important volcanic fields in Europe which has seen over 100 eruptions over the past 400,000 years. The East Mediterranean’s most active underwater, and potentially dangerous, volcano, Kolumbo, is five miles northeast of Santorini and part of the same volcanic system.
Submerged in the Aegean Sea, Kolumbo has been quiet for nearly 400 years – but it is not asleep. The last time it erupted, in 1650, it killed 70 people and triggered a 40 foot tsunami. Strong earthquakes and aftershocks were recorded, along with toxic gas and plumes of smoke.
Scientists know Kolumbo exploding could cause great havoc. Some of the world’s biggest oceanographical expeditions have paid it a visit and monitoring has increased in the last 20 years. One of the largest US research vessels, the JOIDES Resolution deep drilling ship, traveled to Santorini for its first Mediterranean mission between December 2022 and February 2023.
Greek islands: How to choose the right one for your holiday
The formidable ship brought “an entire floating lab to the area,” says volcanologist and expedition co-chief Tim Druitt. Able to drill at over 8,000 meters (26,000 feet) beneath the surface of the sea, researchers collected previously unreached sediments to try and reconstruct the history of volcanism in the area.
The results – initial reports are expected later this year – should help scientists not only predict future eruptions, but also to reveal the behavior of other active volcanoes around the world that pose a threat to millions who live in their vicinity. The links between earthquakes and volcanoes are also being studied.

The deep-drilling JOIDES Resolution completed its first Santorini research trip in 2023.Thomas Ronge/IODP-JRSO

Evi Nomikou, a geological oceanographer at the University of Athens, has taken part in every expedition on her native Santorini for the last 20 years. “We are gradually putting together a geopuzzle [showing] which parts were [originally] land, which parts were water,” she says.
“If we can better understand past eruptions and their impact, we have a roadmap to better address future challenges.”
An extraterrestrial ocean

Evi Nomikou has been studying Santorini for 20 years.Antony Morris

The JOIDES Resolution expedition isn’t the first major study of the area. Nomikou says that the long-studied extreme conditions found at Kolumbo led NASA to fund a groundbreaking expedition in 2019. “At the bottom of its crater there is an extra-terrestrial ocean with life forms that can be found on other planets.”
The hostile environment, with its active hydrothermal vents spewing hot water and minerals, served as an ideal testing ground for new state-of-the-art technologies using Autonomous Underwater Vehicles. NASA tested submersibles that one day, it hopes, will be exploring alien oceans on moons of Jupiter and Saturn.
Another recent study also uncovered a previously undetected magma chamber beneath Kolumbo. Scientists believe that the chamber may also be key to understanding the seismic activity in this region.
Greece's Mykonos says it's ready to party like before Covid
Fuming volcanoes and bubbling craters also fired the imagination of Hollywood producers who chose Santorini as the opening location of adrenaline-pumped 2003 Hollywood blockbuster “Lara Croft: Tomb Raider – The Cradle of Life.” Using Santorini’s dramatic cliffs as a backdrop, Angelina Jolie found herself in hazardous situations in mysterious waters while looking for underwater treasure.
Jolie and then-husband Brad Pitt spent vacation time on Santorini following the shoot, and they’re not the only ones. The Kardashians, Lady Gaga and Shakira are among the celebrities who have splashed in Santorini’s crystal-clear waters. Every summer, mega yachts cruise back and forth between Santorini and Greece’s other celebrity magnet, the party island of Mykonos, their VIP passengers revealing their exclusive surroundings in glitzy posts.
Crater hikes and thermal springs

Santorini's beaches are beloved by visitors.Creative Touch Imaging Ltd./NurPhoto/Getty Images

Brangelina’s romance may be over, but Lara Croft’s adventurous spirit lives on in tourist boat excursions. They include a visit to the volcano of Nea Kameni: one of five islands that form the Santorini volcanic complex, and a national geological park in itself.
“The last eruption on Nea Kameni was in the 1950s,” says Marios Fytros, CEO of travel agency Santorini View. “Visitors love the thrill of hiking up to the crater of a volcano. It is one of our most popular excursions.” Boat tours continue with a swim at volcanic hot springs on nearby Palea Kameni island, followed by sundowners on deck facing Santorini’s cliffs.
Another popular tour, to the magnificent archaeological site of Akrotiri, serves as a sober reminder of volcanic force. The thriving Bronze Age city was destroyed by the eruption 3,600 years ago, which spewed out a nearly 20-mile high column of ash and rock, entombing the city. Some 1,700 years later, a similar disaster would destroy Pompeii.
With the ashes and lava removed, Akrotiri’s vividly colored frescoes today stand beautifully preserved.
A simmering volcano

Tourists can take boat trips to Nea Kameni, home to an active volcano.Alf/Moment RF/Getty Images

Thanks to its global fame, Santorini has seen some the biggest tourism investments in the country. Hilton and Nobu are among the brands to have arrived on the island in the past few years, and property prices are among the highest in Greece.
Yet geologists – who are closely monitoring Kolumbo – warn that it’s just a matter of time before a big eruption hits again.
Can wine help save Greece's Santorini from too much tourism?
However, “time” in geology years can be ultra-slow. So much so that one real estate agent on the island, who declined to be named, says that “volcanic activity never enters the conversation” when selling a property.
When it does erupt, Kolumbo is capable of producing an eruption column tens of miles high and is also liable to trigger a tsunami. Increased activity about 10 years ago raised concerns but it has since subsided.
“If we start seeing increased activity in Kolumbo then we need to be alert, says Druitt. “The good news is that volcanoes do give plenty of warning.”
Meanwhile, in 2020, Greece’s Civil Protection Agency unveiled a 185-page plan for addressing the consequences of a possible activation of Santorini’s volcanic group.
Volcanic food and wine

The island is known for its assyrtiko wine, grown in the volcanic soil.wjarek/iStockphoto/Getty Images

In their everyday life, locals have little time to think about the volcano beyond excursions. In summer, the island is packed. Overtourism remains one of the biggest challenges as Santorini’s unique morphology continues to bring in the crowds. Last year the International Union of Geological Sciences, in collaboration with UNESCO, included the caldera of Santorini in its first list of top 100 Geological World Heritage Sites.
Beyond hotels and restaurants, all business on the island is linked to the volcano. Locally made cosmetics are packed with minerals, and premium food ingredients are grown in unique soil. There is a museum dedicated to the Santorini cherry tomato, a Protected Designation of Origin product since 2006, and the island’s fava beans are considered the best in Greece.
Then there is Santorini’s most famous export after tourism: wine. Islanders say there’s more wine than water on Santorini.
About a fifth of the nearly 30 square mile island is taken up by vineyards, most of which grow assyrtiko, a native grape which produces white wines that are crisp, dry and – unsurprisingly – mineral.
The traditional “cave” houses dug into the volcanic rocks, called yposkafa, are prime nesting grounds for honeymooners seeking their dream vacation. But for Nomikou, who grew up on Santorini, it was Kolumbo that featured in her childhood dreams.
“I was greatly influenced by my grandfather’s and great grandfather’s stories. They remembered the smaller explosions at Nea Kameni,” she says.
“But they insisted that the one to worry about is ‘the one you can’t see’.”
“Gradually I realized there was another volcano, under water. A volcano more powerful, mysterious and dangerous. It is impossible to know if any of us will live through a big eruption but, at some point, there will be one.”
Santorini could one day be buried under a layer of ash once more. But for now – as visitors enjoy another stunning sunset over a glass of assyrtiko – the volcano keeps quiet.

edition.cnn.com

Όπου και αν κοιτάξετε τη Σαντορίνη, σας θυμίζει ότι βρίσκεστε σε ένα ηφαίστειο.
Τα σεληνιακά τοπία, οι μαύρες και κόκκινες παραλίες, τα βότσαλα από στερεοποιημένη λάβα.
Η συγκλονιστική ομορφιά του ελληνικού νησιού είναι αποτέλεσμα της βίαιης ηφαιστειακής ιστορίας της περιοχής.
Η Σαντορίνη είναι φυσικά διάσημη για την εντυπωσιακή καλντέρα σε σχήμα μισοφέγγαρου, η μισή από την οποία είναι βυθισμένη - καθιστώντας την τη μοναδική βυθισμένη καλντέρα στον κόσμο. Δημιουργήθηκε από μια από τις μεγαλύτερες γνωστές εκρήξεις πριν από περίπου 3.600 χρόνια.
Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή που κατέστρεψε την αρχαία πόλη της Σαντορίνης, το Ακρωτήρι και έδωσε ένα θανατηφόρο πλήγμα στον ναυτικό μινωικό πολιτισμό, που είχε εγκατασταθεί στο νησί εκείνη την εποχή.
Σήμερα, η Σαντορίνη – γνωστή και ως Θήρα – είναι η πιο ρομαντική παιδική χαρά της Ελλάδας με πολυτελείς βίλες και θέρετρα που προσφέρουν περιποιημένες αποδράσεις για A-listers και ονειρικά σκηνικά για πλούσιους γάμους και φωτογραφήσεις. Οι απότομοι ηφαιστειογενείς βράχοι του νησιού, σκαρφαλωμένοι περίπου 1.000 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, δημιουργούν έναν εντυπωσιακό γεωλογικό καμβά με ασβεστωμένα σπίτια ισορροπημένα στην άκρη.
Δεν είναι περίεργο που είναι μια από τις πιο πολυφωτογραφημένες τοποθεσίες στον πλανήτη.
Κάθε βράδυ, το νησί σταματάει για τα παγκοσμίου φήμης ηλιοβασιλέματα της Σαντορίνης.
Το γαλανόλευκο χωριό της Οίας με τρούλο γεμίζει καθώς πλησιάζει η χρυσή ώρα.
Καθώς ο ήλιος αρχίζει να δύει πίσω από τα βράχια της καλντέρας, ο ουρανός μεταμορφώνεται σε μια ζωντανή εμφάνιση κόκκινων, πορτοκαλί και ροζ αποχρώσεων.
Χιλιάδες λαχανιάζουν καθώς οι τελευταίες ακτίνες χάνονται στη θάλασσα.
Λίγοι συνειδητοποιούν ότι κάτω από το υπνωτικό καλειδοσκόπιο των χρωμάτων κρύβεται ένα ενεργό ηφαίστειο.

Τα μυστικά του βάθους

Η Σαντορίνη είναι μέρος του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου, ενός από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά πεδία στην Ευρώπη που έχει δει πάνω από 100 εκρήξεις τα τελευταία 400.000 χρόνια. Το πιο ενεργό υποβρύχιο και δυνητικά επικίνδυνο ηφαίστειο της Ανατολικής Μεσογείου, το Κολούμπο, βρίσκεται πέντε μίλια βορειοανατολικά της Σαντορίνης και μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος.
Βυθισμένο στο Αιγαίο Πέλαγος, το Kolumbo ήταν ήσυχο για σχεδόν 400 χρόνια – αλλά δεν κοιμάται. Την τελευταία φορά που εξερράγη, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι 40 ποδιών. Ισχυροί σεισμοί και μετασεισμοί καταγράφηκαν, μαζί με τοξικά αέρια και σωρούς καπνού.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η έκρηξη του Κολούμπο θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη καταστροφή. Μερικές από τις μεγαλύτερες ωκεανογραφικές αποστολές του κόσμου το επισκέφτηκαν και η παρακολούθηση έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά πλοία των ΗΠΑ, το σκάφος γεώτρησης JOIDES Resolution, ταξίδεψε στη Σαντορίνη για την πρώτη του αποστολή στη Μεσόγειο μεταξύ Δεκεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023.
Το τρομερό πλοίο έφερε «ένα ολόκληρο πλωτό εργαστήριο στην περιοχή», λέει ο ηφαιστειολόγος και επικεφαλής της αποστολής Tim Druitt. Με τη δυνατότητα να τρυπήσουν σε πάνω από 8.000 μέτρα (26.000 πόδια) κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οι ερευνητές συνέλεξαν ιζήματα που δεν είχαν φτάσει στο παρελθόν για να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν την ιστορία του ηφαιστειακού στην περιοχή.
Τα αποτελέσματα - οι αρχικές αναφορές αναμένονται αργότερα φέτος - θα βοηθήσουν τους επιστήμονες όχι μόνο να προβλέψουν μελλοντικές εκρήξεις, αλλά και να αποκαλύψουν τη συμπεριφορά άλλων ενεργών ηφαιστείων σε όλο τον κόσμο που αποτελούν απειλή για εκατομμύρια που ζουν στην περιοχή τους. Επίσης μελετώνται οι σχέσεις μεταξύ σεισμών και ηφαιστείων.
Η Εύη Νομικού, γεωλόγος ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχει λάβει μέρος σε κάθε αποστολή στην πατρίδα της τη Σαντορίνη τα τελευταία 20 χρόνια. «Σταδιακά συντάσσουμε ένα γεωπαζλ [που δείχνει] ποια μέρη ήταν [αρχικά] στεριά και ποια μέρη ήταν νερό», λέει.
«Εάν μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις προηγούμενες εκρήξεις και τον αντίκτυπό τους, έχουμε έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων».

Ένας εξωγήινος ωκεανός

Η αποστολή JOIDES Resolution δεν είναι η πρώτη σημαντική μελέτη της περιοχής.
Η Νομικού λέει ότι οι πολυμελετημένες ακραίες συνθήκες που βρέθηκαν στο Κολούμπο οδήγησαν τη NASA να χρηματοδοτήσει μια πρωτοποριακή αποστολή το 2019. «Στο κάτω μέρος του κρατήρα της υπάρχει ένας εξωγήινος ωκεανός με μορφές ζωής που μπορούν να βρεθούν σε άλλους πλανήτες».
Το εχθρικό περιβάλλον, με τους ενεργούς υδροθερμικούς αεραγωγούς που εκτοξεύουν ζεστό νερό και μέταλλα, χρησίμευσε ως ιδανικό πεδίο δοκιμών για νέες τεχνολογίες αιχμής που χρησιμοποιούν Αυτόνομα Υποβρύχια Οχήματα. Η NASA δοκίμασε υποβρύχια που μια μέρα, ελπίζει, θα εξερευνούν εξωγήινους ωκεανούς σε φεγγάρια του Δία και του Κρόνου.
Μια άλλη πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε επίσης έναν θάλαμο μάγματος που δεν είχε ανιχνευθεί στο παρελθόν κάτω από το Κολούμπο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο θάλαμος μπορεί επίσης να είναι το κλειδί για την κατανόηση της σεισμικής δραστηριότητας σε αυτήν την περιοχή.
Τα ατμισμένα ηφαίστεια και οι κρατήρες πυροδότησαν επίσης τη φαντασία των παραγωγών του Χόλιγουντ που επέλεξαν τη Σαντορίνη ως την τοποθεσία έναρξης του γεμάτου αδρεναλίνη Hol 2003
Το ειδύλλιο της Brangelina μπορεί να έχει τελειώσει, αλλά το περιπετειώδες πνεύμα της Lara Croft ζει στις εκδρομές με τουριστικά σκάφη. Περιλαμβάνουν επίσκεψη στο ηφαίστειο της Νέας Καμένης: ένα από τα πέντε νησιά που αποτελούν το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης και ένα εθνικό γεωλογικό πάρκο από μόνο του.
«Η τελευταία έκρηξη στη Νέα Καμένη ήταν τη δεκαετία του 1950», λέει ο Μάριος Φύτρος, Διευθύνων Σύμβουλος του ταξιδιωτικού γραφείου Santorini View. «Οι επισκέπτες λατρεύουν τη συγκίνηση της πεζοπορίας μέχρι τον κρατήρα ενός ηφαιστείου. Είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εκδρομές μας.»
Οι περιηγήσεις με σκάφος συνεχίζονται με κολύμπι σε ηφαιστειακές ιαματικές πηγές στο κοντινό νησί της Παλαιάς Καμένης, ακολουθούμενες από ηλιοβασιλέματα στο κατάστρωμα με θέα στους βράχους της Σαντορίνης.
Μια άλλη δημοφιλής περιήγηση, στον υπέροχο αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, χρησιμεύει ως μια νηφάλια υπενθύμιση της ηφαιστειακής δύναμης. Η ακμάζουσα πόλη της Εποχής του Χαλκού καταστράφηκε από την έκρηξη πριν από 3.600 χρόνια, η οποία εκτόξευσε μια στήλη στάχτης και βράχου ύψους σχεδόν 20 μιλίων, θέτοντας την πόλη. Περίπου 1.700 χρόνια αργότερα, μια παρόμοια καταστροφή θα κατέστρεφε την Πομπηία.
Με την απομάκρυνση της στάχτης και της λάβας, οι ζωηρές χρωματιστές τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου σήμερα στέκονται όμορφα διατηρημένες.
Ένα ηφαίστειο που σιγοβράζει
Χάρη στην παγκόσμια φήμη της, η Σαντορίνη έχει δει μερικές από τις μεγαλύτερες τουριστικές επενδύσεις στη χώρα. Η Hilton και η Nobu είναι από τις μάρκες που έχουν φτάσει στο νησί τα τελευταία χρόνια και οι τιμές των ακινήτων είναι από τις υψηλότερες στην Ελλάδα.
Ωστόσο, οι γεωλόγοι - που παρακολουθούν στενά το Κολούμπο - προειδοποιούν ότι είναι θέμα χρόνου να χτυπήσει ξανά μια μεγάλη έκρηξη.
Μπορεί το κρασί να σώσει τη Σαντορίνη της Ελλάδας από τον υπερβολικό τουρισμό;
Ωστόσο, ο «χρόνος» στα γεωλογικά έτη μπορεί να είναι εξαιρετικά αργός.
Τόσο πολύ που ένας κτηματομεσίτης στο νησί, ο οποίος αρνήθηκε να κατονομαστεί, λέει ότι «η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν μπαίνει ποτέ στη συζήτηση» όταν πουλάει ένα ακίνητο.
Όταν εκραγεί, το Kolumbo είναι ικανό να δημιουργήσει μια στήλη έκρηξης ύψους δεκάδων μιλίων και είναι επίσης πιθανό να προκαλέσει τσουνάμι.
Η αυξημένη δραστηριότητα πριν από περίπου 10 χρόνια προκάλεσε ανησυχίες, αλλά έκτοτε έχει υποχωρήσει.
«Αν αρχίσουμε να βλέπουμε αυξημένη δραστηριότητα στο Κολούμπο, τότε πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση», λέει ο Druitt. «Τα καλά νέα είναι ότι τα ηφαίστεια δίνουν πολλές προειδοποιήσεις».
Εν τω μεταξύ, το 2020, η Ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας παρουσίασε ένα σχέδιο 185 σελίδων για την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας πιθανής ενεργοποίησης της ηφαιστειακής ομάδας της Σαντορίνης.

Ηφαιστειακή τροφή και κρασί

Στην καθημερινότητά τους, οι ντόπιοι έχουν λίγο χρόνο να σκεφτούν το ηφαίστειο πέρα από τις εκδρομές. Το καλοκαίρι το νησί είναι γεμάτο. Ο υπερτουρισμός παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, καθώς η μοναδική μορφολογία της Σαντορίνης συνεχίζει να φέρνει τα πλήθη.
Πέρυσι η Διεθνής Ένωση Γεωλογικών Επιστημών, σε συνεργασία με την UNESCO, συμπεριέλαβε την καλντέρα της Σαντορίνης στην πρώτη λίστα με τα 100 κορυφαία Μνημεία Γεωλογικής Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Πέρα από τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, όλες οι επιχειρήσεις στο νησί συνδέονται με το ηφαίστειο. Τα τοπικά παρασκευασμένα καλλυντικά είναι γεμάτα με μέταλλα και τα κορυφαία συστατικά τροφίμων καλλιεργούνται σε μοναδικό έδαφος. Υπάρχει ένα μουσείο αφιερωμένο στο ντοματίνι Σαντορίνης, προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης από το 2006, και η φάβα του νησιού θεωρείται η καλύτερη στην Ελλάδα.
Στη συνέχεια, υπάρχει η πιο διάσημη εξαγωγή της Σαντορίνης μετά τον τουρισμό: το κρασί.
Οι νησιώτες λένε ότι υπάρχει περισσότερο κρασί από νερό στη Σαντορίνη.
Περίπου το ένα πέμπτο του σχεδόν 30 τετραγωνικών μιλίων του νησιού καταλαμβάνεται από αμπελώνες, οι περισσότεροι από τους οποίους καλλιεργούν το ασύρτικο, ένα γηγενές σταφύλι που παράγει λευκά κρασιά που είναι τραγανά, ξηρά και –δεν αποτελεί έκπληξη– ορυκτό.
Τα παραδοσιακά «σπηλαιώδη» σπίτια σκαμμένα στα ηφαιστειακά βράχια, που ονομάζονται υπόσκαφα, αποτελούν πρωταρχικούς τόπους φωλεοποίησης για νεόνυμφους που αναζητούν τις ονειρεμένες διακοπές τους. Αλλά για τη Νομικού, που μεγάλωσε στη Σαντορίνη, ήταν η Κολούμπο που εμφανίστηκε στα παιδικά της όνειρα.
«Επηρεάστηκα πολύ από τις ιστορίες του παππού και του προπάππου μου.
Θυμήθηκαν τις μικρότερες εκρήξεις στη Νέα Καμένη», λέει.
«Αλλά επέμεναν ότι αυτό για το οποίο πρέπει να ανησυχείτε είναι «αυτός που δεν μπορείτε να δείτε».
«Σταδιακά συνειδητοποίησα ότι υπήρχε ένα άλλο ηφαίστειο, κάτω από το νερό.
Ένα ηφαίστειο πιο ισχυρό, μυστηριώδες και επικίνδυνο.
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν κάποιος από εμάς θα ζήσει μια μεγάλη έκρηξη, αλλά, κάποια στιγμή, θα υπάρξει».
Η Σαντορίνη θα μπορούσε μια μέρα να θαφτεί ξανά κάτω από ένα στρώμα στάχτης. Αλλά προς το παρόν – καθώς οι επισκέπτες απολαμβάνουν ένα άλλο εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα πάνω από ένα ποτήρι ασύρτικο – το ηφαίστειο παραμένει ήσυχο.