Επιβεβαιώθηκε η αρχαία σήραγγα, που αναφέρει ο Όμηρος στην Ιθάκη

Και η ΦΙΛΙΤΟΥ, όπου ο βοσκός του ΟΔΥΣΣΕΑ, ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ, έβοσκε τα ζώα του!

Των Σπύρου Αρσένη, τ. δημάρχου Ιθάκης και Γιώργου Λεκάκη

Πηγαιναμε με την ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΙΑΝΑΤΟΥ στην ΣΧΟΛΗ ΟΜΗΡΟΥ, να εξυπηρετησουμε ως Φιλομηροι ενα γαλλικο τηλεοπτικο συνεργειο. [Εκει εγινε μια δυσκολη τηλεοπτικη δουλεια που θα προβαλλει την Ομηρικη Ιθακη και την ανακαλυψη του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ].

.

Ανεβαινοντας τον δρομο προς ΕΞΩΓΗ[1], αριστερα μας ενα χωραφι με εληες, μου θυμισε μια κουβεντα που μου ειχε πει πριν πολλα χρονια ο φιλος ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, που εφυγε από την ζωη: οτι ο πατερας του πηγε να φτιαξει ΕΚΕΙ μια αποθηκη. ΕΣΚΑΨΑΝ, αλλα βρηκαν αρχαιες κατασκευες, φοβηθηκαν, κι εφυγαν.
Μου λεει τοτε η ΜΑΡΙΑ
- Ξερεις πως λεγεται η περιοχη;
- Οχι, της λεω.
- (Στου) ΦΙΛΟΙΤΟΥ[2], μου λεει.
Ανατρεξε η μνημη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ[3] ηταν ο βοσκος του ΟΔΥΣΣΕΑ και μαλιστα περιγραφεται στο κειμενο οτι πηγαινοντας προς το ΠΑΛΛΑΤΙ συναντησε την ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ. Εδω πολυ κοντα βρισκονται και τα δυο σημεια ΠΑΛΛΑΤΙ - ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ.

.

- Το μεν πρωτο στον χωρο ΑΘΑΝΑΣ (δηλ. Αθηνάς > του ΑΗ ΘΑΝΑΣΗ!),

.

- το δε δευτερο στην θεση που οι ντοπιοι το λενε ΜΕΛΑΝΥΔΡΟ ΠΗΓΗ.
Η δε ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΟΥ ΚΑΛΑΜΟΥ. Ένα ανακτορο με τοσο κοσμο εξυπηρετειται ΜΟΝΟ απο ΜΕΓΑΛΗ πηγη.

.

Η ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ στον ΚΑΛΑΜΟ ΙΘΑΚΗΣ,
κάτω από το Ανάκτορο του Οδυσσέως.
Ακόμη εν χρήσει...
Στην πορεια των χρονων στο κειμενο το γραμμα ΓΑΜΑ, εγινε ΛΑΜΔΑ. Στην περιοχη αυτη οπου το εκκλησακι της ΠΑΝΑΓΙΑΣ βρισκεται το ΣΚΙΕΡΟ ΑΛΣΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ και ΔΙΠΛΑ ο ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ ΒΡΑΧΟΣ, απ’ οπου ετρεχαν τα πολλα νερα, που εχουν κανει αυλακια πανω στην πετρα, στην ΤΙΚΤΗ [οχι φυσικη] ΚΡΗΝΗ. Τα πολλα και σημερα πηγαδια επιβεβαιωνουν το τοτε ΑΛΣΟΣ.
ΑΚΟΜΑ, μια εντοιχισμενη πινακιδα, επανω στο εκκλησακι με επιγραφή «ΣΕΒΟΥ Ω ΜΟΥΣΙΚΕ», σημαινει οτι εκει λατρευόταν ο ΑΠΟΛΛΩΝ, ο θεος της μουσικης - και η επιγραφή προέτρεπε τους μουσικούς να σέβονται τον ιερό χώρο.
ΕΩΣ ΕΔΩ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ.
Υπαρχουν ομως κι άλλες:
Το μεσημερι στο φαγητο στο πολυ καλο εστιατορειο –ΝΤΕΛΙΣΙΟΥΣ - στον ΣΤΑΥΡΟ ελεγα στην μητερα της Μαριας, που τρωγαμε μαζι, οτι καποτε στην ΕΞΩΓΗ ειχε ανακαλυφθει μια ΣΗΡΑΓΓΑ, την οποια δεν αξιοποιησε η Αρχαιολογικη Υπηρεσια. ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΣ ειχα βρεθει στην ανακαλυψη, γυρω στο 1963 – 1964 και θυμαμαι οτι προχωρουσε βαθεια, αλλα κανεις δεν τολμησε να προχωρησει, γιατι εσβηνε το κερι.
ΤΟΤΕ η κ. ΑΝΔΡΙΑΝΑΤΟΥ μου λεει: "ΤΟ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΩ, την ΕΧΩ ΔΕΙ ΚΑΙ την ΣΗΡΑΓΓΑ. ΑΡΧΙΖΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ […] ΚΑΙ ΦΤΑΝΕΙ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ […] ΑΠΟ ΟΣΟ ΞΕΡΩ ΕΓΩ. Εγω εμενα τοτε στην Εξωγη[4]".
Άρα η ύπαρξη σήραγγας διασταυρώθηκε...
ΤΟΤΕ θυμηθηκα την κουβεντα που μας ελεγε η αειμνηστη ΚΟΝΤΟΡΛΗ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ η αρχαιολογος, οτι ο ΜΕΝΤΗΣ του ΑΓΧΙΑΛΟΥ με το πλοιο του, οπως γραφει ο ΟΜΗΡΟΣ, εφθασε στο ΛΙΜΑΝΙ του ΡΕΙΘΡΟΥ [σημερα ΦΡΙΚΕΣ], πρερχομενος απο την ομηρική νήσο ΤΑΦΟ(**) [σημερινο ΜΕΓΑΝΗΣΙ], με προορισμο, μαλλον, την ΜΕΛΙΤΗ [ίσως ΚΥΠΡΟ].[5]

.

Πινακίδες σηματοδοτούν το αρχαίο μονοπάτι,
που είναι ακόμη εν χρήσει...
ΕΔΩ χρειαζεται περαιτερω ερευνα για να βεβαιωσουμε οτι βρεθηκαν στον χωρο απο ΑΦΑΛΕΣ εως ΕΞΩΓΗ προϊοντα ΟΡΥΧΕΙΟΥ, τα οποια ο ΜΕΝΤΗΣ εφοδιαζονταν απο ΙΘΑΚΗ για πωληση η ανταλλαγη.

.

ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ!
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συμβολή στην έρευνα της Ιθάκης του Οδυσσέως». Γ. Λεκάκης «Αρχαίοι σχολιαστές του Ομήρου και άλλες πηγές για τα ομηρικά», έκδ. Συλλόγου Φιλομήρων Ιθάκης «Ευχήν Οδυσσεί», 2012. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.11.2023.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Μηλιαράκης Αντ. «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Κεφαλληνίας. Κεφαλληνία, Ιθάκη, Άτοκος, Αρκούδι, Κάλαμος, Κάστος και Εχιδνάδες μετά γεωγραφικού πίνακος», εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή, Αθήνησιν, 1890.
- Καλλίνικος Αλ. - Σπ. Δενδρινός «Ιθάκη. Τότε και τώρα», εκδ. Σπύρος Δενδρινός.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΚΑΚΗ:
[1] Η Εξωγή / Εξωή / Σταυρόνικο είναι ο βορειότερος οικισμός του νησιού της Ιθάκης, κτισμένη σε υψόμετρο 340 μ. στον 38ο παράλληλο [38°27′N 20°37′E]. Απέχει 22 χλμ. από το Βαθύ.
[2] Σήμερα εξαπλουστευμένα Φιλιτού. Γνωστή για τα πολλά φίδια της που γι’ αυτό πολλοί την απέφευγαν.
[3] Φιλοίτιος = φίλος + οἶτος (< ρ. οἴσω) = φίλος του μόρου θανάτου (> μοίρας), του πεπρωμένου, της συμφοράς - Όμ., Σοφ., Ευρ. Οίτος = πορεία του ανθρώπου στον δρόμο που του πρέπει > πεπρωμένο του > «κακὸς οἶτος» – Ομ. Ἰλ. Θ,34, Ὀδ. α,350.
ή Φιλήτιος: «όρχαμος ανδρών» < ὄρχος, όγμος < άρχω = ο πρώτος μιας σειράς, ηγέτης μιας ομάδας, γενικώς, ηγέτης, αρχηγός - Όμηρ., Ησίοδ. > αφέντης, αφεντικό, αρχιβοσκός.
Έβοσκε τα κοπάδια βοοειδών του Οδυσσέα, στον οποίο ήταν πιστός - σε αντίθεση με τον Μελάνθιο.
- Ο Εύμαιος ήταν συβώτης (> Σύβοτα), δηλ. υπεύθυνος για τους χοίρους,
- ο Μελάνθιος / Μελανθεύς (γιος του Δολίου και αδελφός της δούλας Μελανθούς) υπεύθυνος για τις αίγες
και
- ο Φιλοίτιος ήταν βουκόλος (υπεύθυνος για τα βοοειδή), στον Δήμο Κεφαλλήνων, της Ιθάκης.
Στην 20ή ραψωδία, μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη, και ενώ ο Οδυσσέας κρύβεται στο σπίτι του χοιροβοσκού Ευμαίου, μεταμφιεζόμενος σε ζητιάνο για να γλιτώσει από τους μνηστήρες, συναντά τον Φιλοίτιο, ο οποίος δεν τον αναγνωρίζει, αλλά του βρίσκει ομοιότητες με τον Οδυσσέα και τον καλωσορίζει. Ο Φιλοίτιος αναφέρει ότι τον έκαμε βοσκό ο Οδυσσέας, ο οποίος του είχε δώσει αγελάδες στην Κεφαλονια, όταν ήταν ακόμη παιδί. Ο Φιλοίτιος λυπάται για την παρατεταμένη απουσία και τον πιθανόν τον θάνατο του Οδυσσέα. Σκέφτεται άσχημα μόνο τους μνηστήρες, τους οποίους δεν θέλει να υπηρετήσει. Ελπίζει στην επιστροφή του Οδυσσέα. Ο μεταμφιεσμένος Οδυσσέας, τον ενημερώνει ότι ο κύριός του ίσως σύντομα να επιστρέψει. Ο Φιλοίτιος εδήλωσε ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα έθετε αμέσως τον εαυτό του στην υπηρεσία του πρώην κυρίου του. Μαζί με τον Εύμαιο κλείδωσε τους μνηστήρες στο ανάκτορο του Οδυσσέως και τους έκλεψε τα όπλα. Ο Φιλοίτιος τις έδεσε με σχοινί για να μην ξεφύγει κανένας μνηστήρας. Κατά την διάρκεια της τελικής μάχης, ο Φιλοίτιος συμμετέχει στον αγώνα και σκοτώνει τον μνηστήρα Πείσανδρο και τον και τον Κτήσιππο. Ο βασιλιάς της Ιθάκης αργότερα υπόσχεται στον Φιλοίτιο και στον Εύμαιο την ελευθερία τους, καθώς υπήρξαν από τους λίγους υποτακτικούς του, που του έμειναν πιστοί. Μαζί με τους Τηλέμαχο, Οδυσσέα και Εύμαιο, πηγαίνει στου Λαέρτη, την επόμενη ημέρα και αναλαμβάνει στρατιωτική δράση κατά συμπολιτών του, που ήταν υποκινούμενοι από τον Ευπείθη(*). Ο Οδυσσέας τον διατάσσει, μαζί με τον Εύμαιο, να τιμωρήσουν τον Μελάνθιο, να του κόψουν την μύτη, τα αυτιά, τα άκρα και τέλος να ξερριζώσουν τα γεννητικά του όργανα και να τα ταΐσουν στους σκύλους… Εν τέλει ο Τηλέμαχος τον απελευθέρωσε και τον έκαμε πολίτη. Και ο βουκόλος Φιλοίτιος έγινε ο πρόγονος της οικογένειας Βουκόλων.

ΠΗΓΗ:
- Ομ. Οδύσσεια (υ,185, 254, φ,189, 20.185, 21.240, 3, 22.268, 286).
- Πλούταρχος «Ελληνικές ερωτήσεις», 14.
Αναφέρεται και από τον Ψευδο-Απολλόδωρο και από τον Οβίδιο και από τον Θεόκριτο («Ειδ.», Χάριτες ἢ Ἱέρων, XVI, 55):
«Εὔμαιος καὶ βουσὶ Φιλοίτιος ἀμφ᾽ ἀγελαίαις
ἔργον ἔχων, αὐτός τε περίσπλαγχνος Λαέρτης,
εἰ μή σφεας ὤνασαν Ἰάονος ἀνδρὸς ἀοιδαί».
(*) Πατέρας του Αντινόου, ενός από τους άτυπους «αρχηγούς» των μνηστήρων της Πηνελόπης. Ο Οδυσσεύς τον είχε κάποτε στα νειάτα του υποστηρίξει, όταν αυτός προσέπεσε ενώπιόν του, φοβούμενος τον λαό, επειδή, μαζί με Ταφίους(**) ληστές, είχε λεηλατήσει τους Θεσπρωτούς ή τους Κεφαλλήνες, φίλους και σύμμαχους των Ιθακησίων. Μετά την εξολόθρευση των μνηστήρων, ο αχάριστος Ευπείθης παρακινούσε τον λαό της Ιθάκης σε εξέγερση κατά του Οδυσσέως. Τελικώς τον σκότωσε ο πατέρας του Οδυσσέα, Λαέρτης, με ακόντιο, που διαπέρασε το χάλκινο κράνος του! – βλ. Ομ. Οδ. π,424, ω,522-525.

,

[4] Άλλο αινιγματικό τοπωνύμιο στην Εξωγή είναι ο Κόρακας, μια συνοικία που ονομαζόταν η Χώρα των Κορακήνων, ή του Κόρακα. Σχετίζεται με την ομηρική «Κόρακος πέτρη» της Ιθάκης; - Αν και η Πέτρα Κόρακος εντοπίζεται, μάλλον, στο νότιο τμήμα της Ιθάκης…
[5] Μελίτη είναι η Μάλτα. Αλλά και αρχαίος αττικός δήμος της Κεκροπίδος φυλής. Και αρχαία πόλη στην νήσο Σαμοθράκη – βλ. Γ. Λεκάκης«Σαμοθράκη, ιερά νήσος».
Μελανον υδωρ Μελανο νερο αρχαια σηραγγα, ομηρος ομηρικη Ιθακη ΦΙΛΙΤΟΥ, βοσκος ΟΔΥΣΣΕΑ, ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ, βοσκη ζωα Αρσενης, ΣΧΟΛΗ ΟΜΗΡΟΥ, Φιλομηροι Γαλλικο τηλεοπτικο συνεργειο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΞΩΓΗ χωραφι εληες, ελιες ελαιωνας αρχαια κατασκευη ΦΙΛΟΙΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ ΠΑΛΛΑΤΙ παλλατι ΤΙΚΤΗ ΚΡΗΝΗ αθανας αθηνας θεα αθηνα ΑΗ ΘΑΝΑΣΗΣ, αγιος αθανασιος ΜΕΛΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΜΕΓΑΝΥΔΡΟΣ ΠΗΓΗ ΝΕΡΑ ΚΑΛΑΜΟΥ ανακτορο εκκλησακι ΠΑΝΑΓΙΑΣ παναγια ΣΚΙΕΡΟ ΑΛΣΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ θεος ΑΠΟΛΛΩΝ ΒΡΑΧΟΣ, νερο πετρα, πηγαδι εντοιχισμενη πινακιδα, ξωκκλησι επιγραφή ΣΕΒΟΥ Ω ΜΟΥΣΙΚΕ, μουσικη μουσικος ΣΤΑΥΡΟΣ Αρχαιλογικη Υπηρεσια ανακαλυψη, 1963 – 1964 τουνελ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ιερος ναος ΚΟΝΤΟΡΛΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ αρχαιολογος, ΜΕΝΤΗΣ ΑΓΧΙΑΛΟΣ πλοιο ΛΙΜΑΝΙ ΡΕΙΘΡΟ ΦΡΙΚΕΣ νησος ΤΑΦΟΣ ΜΕΓΑΝΗΣΙ ΜΕΛΙΤΗ ΚΥΠΡΟΣ ΑΦΑΛΕΣ ΟΡΥΧΕΙΟ, ορυκτα Μηλιαρακης Γεωγραφια πολιτικη νεα νομος Κεφαλληνιας. Κεφαλληνια, Ιθακη, ατοκος, Αρκουδι, Καστος Εχιδναδες Τυπογραφειο Αδελφων Περρη, Αθηνα, 1890 Εχιναδες Καλλινικος Δενδρινος Εξωη / Σταυρονικο οικισμος 38ος παραλληλος Βαθυ Φιλιτου φιδι φιδια φιλος + οιτος οισω μορος θανατος μοιρα πεπρωμενο, συμφορα ομηρου, Σοφοκλης, Ευριπιδης πορεια του ανθρωπου δρομος πρεπει > Ιλιας. ιλιαδα Φιλητιος ορχαμος ορχος, ογμος < αρχω πρωτος σειρα, ηγετης ομαδας, αρχηγος Ησιοδος αυθεντης αφεντης, αφεντικο, αρχιβοσκος κοπαδι βοοειδη πιστος Μελανθιος Ευμαιος συβωτης Συβοτα χοιρος, Μελανθευς Δολιος δουλα Μελανθω αιγα κατσικα βουκολος Δημος Κεφαλληνων, ραψωδια, χοιροβοσκος μεταμφιεση ζητιανος μνηστηρες, αγελαδα Κεφαλληνια μνηστηρας, μνηστηροφονια ανακτορο του Οδυσσεως κλοπη οπλο σχοινι αγωνας Πεισανδρος Κτησιππος βασιλιας ελευθερια υποτακτικος Τηλεμαχος, Οδυσσεα Λαερτης, Ευπειθης διαταγη τιμωρια κοψιμο μυτη, αυτι ακρα γεννητικα οργανα σκυλος απελευθερωση πολιτης προγονος οικογενεια Βουκολοι κεφαλονια Πλουταρχος ΨευδοΑπολλοδωρος Οβιδιος Θεοκριτος Χαριτες ιερων, βουσι βοες βοδια αγελαια εργον περισπλαγχνος ωνασαν ιαων αοιδη Αντινοος Πηνελοπη Ταφιοι ταφιων ληστες, λεηλασια Θεσπρωτοι θεσπρωτια Κεφαλληνες, συμμαχοι Ιθακησιοι εξολοθρευση μνηστηρων, αχαριστος παρακινηση λαος εξεγερση ακοντιο, χαλκινο κρανος αινιγμα τοπωνυμιο Κορακας, συνοικια Χωρα των Κορακηνων, Κορακηνοι Κορακα Κορακος πετρη Πετρα Κορακος βορεια νοτια Μαλτα αρχαιος αττικος δημος Κεκροπιδα φυλη Σαμοθρακη αττικη αθηνων σπηλια σπηλιες σπηλαιο πλατρειθιας
arxeion-politismou.gr/