Τα οχυρά του Μπιζανίου και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Το Μπιζάνι υπήρξε ένα φημισμένο τουρκικό οχυρό, με εκτεταμένα αμυντικά έργα γύρω-του και με ισχυρότατες θέσεις βαρέων και ελαφρών πυροβόλων, και με μόνιμη φρουρά χιλιάδων τούρκων στρατιωτών. Η παρούσα εργασία παρουσιάζει τα τεχνικά στοιχεία αυτής της οχύρωσης των μονίμων πυροβολείων κυρίως, τα οποία ήσαν κατασκευασμένα από άοπλο και ελαφρώς οπλισμένο σκυρόδεμα, γύρω στο 1910. Περιγράφεται η διάταξη των έργων, η σύνθεση και η αντοχή του σκυροδέματος, ο τύπος του οπλισμού (αραιά ελάσματα σιδήρου), καθώς και οι βλάβες τις οποίες τα έργα αυτά υπέστησαν απ' τους βομβαρδισμούς των Ελλήνων.
Έκθεση του Ελληνικού Στρατού (1912-13) που αναφέρεται στην κατασκευή των Οχυρών Μπιζανίου

Η πατρότητα της μελέτης του οικοδομήματος αποδίδεται στον πολωνικής καταγωγής και υπηκοότητας πολιτικό μηχανικό Ζίγκμουντ Μινέικο (1840 - 1925), που υπηρετούσε ως νομομηχανικός της τουρκικής διοίκησης. Ο Μινέικο παντρεύτηκε την κόρη του καθηγητή της Ζωσιμαίας Σχολής Σπυρίδωνος Μάναρη (1806 - 1886). Την κόρη τους Σοφία νυμφεύτηκε - μετά από σφοδρό έρωτα - ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου (1888 - 1968). Καρπός του γάμου ήταν ο πολιτικός και επίσης πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου (1919 - 1996).
Το τελικό σχέδιο για την επίθεση εναντίον των Τούρκων στο Μπιζάνι προέβλεπε συσπείρωση όλων των δυνάμεων και ελιγμό αιφνιδιασμού. H συνολική δύναμη του ελληνικού στρατού ανερχόταν σε 41.500 άνδρες, 48 πολυβόλα και 93 πυροβόλα. Οι οχυρωμένοι Τούρκοι αριθμούσαν 30.000 άνδρες και 112 πυροβόλα.
Ο ελληνικός ελιγμός απέβλεπε σε αιφνιδιαστική υπερκέραση του οχυρού από τα δυτικά με ταυτόχρονη μετωπική επίθεση στον κεντρικό και ανατολικό τομέα ενώ παράλληλα θα γίνονταν παραπλανητικές ενέργειες σε γειτονικές περιοχές των Ιωαννίνων ώστε να απασχοληθεί ένα τμήμα των τουρκικών δυνάμεων που προστάτευαν το Μπιζάνι.
"Στις 1500 ο εχθρός άρχισε να ανατρέπεται από όλο το μέτωπο Μανωλιάσας Τσούκας προς την πεδιάδα Ιωαννίνων. Ο Διοικητής του 1ου Συντάγματος ενεργώντας δραστήρια διέταξε τα τμήματά του να επιτεθούν κατά των υποχωρούντων τουρκικών τμημάτων προς το χ. Πεδινή , τα οποία και ανέτρεψαν στις 17.00 . Στις 18.00 της 20ης το 9ο Τάγμα Ευζώνων,Ταγματάρχης Βελισσάριος Ιωάννης κατέλαβε τον Άγιο Ιωάννη και προωθήθηκε μέχρι 2 χιλιόμετρα έξω από τα Ιωάννινα.
Η τολμηρή διείσδυση του 1ου Συντάγματος στο εσωτερικό της τοποθεσίας ενώ τα οχυρά Χιντζηρέλου-Μπιζανίου-Καστρίτσας κατέχονταν από τους Τούρκους συνέτεινε στην ταχεία λήψη της απόφασής τους να παραδοθούν..".λεπτομερειες φωτογραφίες για τις επιχειρήσεις.
Το πρωί της 20ής Φεβρουαρίου άρχισε η γενική επίθεση. Οι Τούρκοι αιφνιδιάστηκαν και ο αρχηγός των τουρκικών δυνάμεων Εσάτ Πασάς, για να αποφύγει τον άσκοπο αποδεκατισμό των δυνάμεών του, απευθύνθηκε στους προξένους της Ρωσίας, της Αυστροουγγαρίας, της Γαλλίας και της Ρουμανίας για να μεσολαβήσουν για την παράδοση. Τα ξημερώματα της 21ης Φεβρουαρίου του 1913, στο Χάνι Εμίν Αγά όπου βρισκόταν το ελληνικό στρατηγείο, οι Τούρκοι παρέδωσαν στον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο τα Ιωάννινα και τον τουρκικό στρατό.
Φωτογραφίες της Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού. Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13, τόμοι Α κ Β

ΛΕΩΝΙΔΑΣ