ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ ΓΙΟΡΤΑΣΤΗΚΕ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΙΡΟΥ. ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΥΠΕΘΑ ΤΗΣ ΟΙ.ΠΟ.ΚΙΝΗΣΗΣ ΜΑΝΗΣ ΚΑΘΙΕΡΩΘΗΚΕ ΩΣ «ΗΜΕΡΑ ΠΑΛΑΪΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ» ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΣΤΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ. ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΜΕΣΑ ΜΑΝΗΣ
Mε ιδιαίτερες τιμές εορτάστηκε φέτος στη Μάνη η Μάχη του Διρού που έλαβε χώρα στις 23 Ιουνίου 1826. Μετά από πρόταση της Οικολογικής Πολιτιστικής Κίνησης Μέσα Μάνης στην πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία του Υπουργείου Εθνικής Αμυνας που έγινε με αφορμή τις εορταστικές εκδηλώσεις της κύρηξης της Ελληνικής Επανάστασης από την Αρεόπολη στις 17 Μαρτίου 1821, η ημέρα της Μάχης του Διρού κηρύχθηκε ως «Ημέρα Παλαϊκής Αμυνας» αφιερωμένη στην Ελληνίδα που υπηρετεί στις Ενοπλες Δυνάμεις. Το ιδιαίτερο στο φετινό εορτασμό είναι ότι όλα τα στρατιωτικά τμήματα που παρευρέθηκαν για να τιμήσουν την επέπειο συγκροτούνταν μόνο από γυναίκες που υπηρετούν στις Ενοπλες Δυνάμεις.
Στις σημερινές (Κυριακή 28 Ιουνίου 2015) εκδηλώσεις για την 189η επέτειο της Μάχης του Διρού, παρευρέθηκε ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμμένος, συνοδευόμενος από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Μιχαήλ Κωσταράκο.
«Στο πλαίσιο του εορτασμού - τονίζεται σε ανακοίνωση του ΥΠΕΘΑ - και σε ανάμνηση της συμμετοχής και της ηρωικής δράσης των γυναικών της Μάνης στη μάχη του Διρού εναντίον των στρατευμάτων του Ιμπραήμ πασά, η εν λόγω ημέρα καθιερώνεται ως ''Ημέρα της Ελληνίδας στις Ένοπλες Δυνάμεις''».
Ο εορτασμός περιελάμβανε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων, καθώς και συμμετοχή στρατιωτικών τμημάτων στελεχωμένων αμιγώς από γυναικείο στρατιωτικό προσωπικό, σε ένδειξη τιμής για τη συμβολή και προσφορά των γυναικών στην άμυνα της χώρας, καθιερώνοντας την εν λόγω ημέρα ως «Ημέρα της Ελληνίδας στις ΕΔ».
Η ομιλία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας έχει ως εξής:
«Πανοσιολογιώτατε Εκπρόσωπε του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη,
Σεβαστοί Πατέρες,
Κύριε Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας,
Κύριε Περιφερειάρχα,
Συνάδελφοι βουλευτές,
Κύριε Δήμαρχε της Ανατολικής Μάνης,
Αγαπητοί Δήμαρχοι, που σήμερα παρευρίσκεστε εδώ, σε αυτή τη μεγάλη γιορτή,
Στρατηγοί,
Κύριε Εκπρόσωπε του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Κύριοι Εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας,
Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί, γυναίκες και άνδρες, των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας,
Σήμερα, είμαστε εδώ, για να τιμήσουμε τη Μανιάτισσα αγωνίστρια. Για πρώτη φορά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ύστερα από εισήγηση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας και απόφαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, καθιερώνει την ημέρα αυτή ως «Ημέρα Παλλαϊκής Άμυνας», όπου τιμούμε όλα τα Στελέχη, τις γυναίκες των Ενόπλων μας Δυνάμεων.
Για πρώτη φορά σήμερα τα αγήματα που παρευρίσκονται στην εκδήλωση είναι οι απόγονοι των Σπαρτιατισσών και των Μανιατισσών που έδωσαν εδώ τη μάχη.
Είναι τιμητικά αγήματα αποτελούμενα μόνο από γυναίκες. Της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, της Σχολής Ικάρων, της Σχολής Αξιωματικών Νοσηλευτικής και της Σχολής Τεχνικών Υπαξιωματικών της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Αυριανά ηγετικά Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Ισότιμα Στελέχη.
Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τον Κύριο Δήμαρχο που μου έκανε την πολύ μεγάλη τιμή να με προσκαλέσει ως ομιλητή στη σημαντική αυτή εκδήλωση.
Με ιδιαίτερη χαρά στη σημερινή σύναξη μνήμης και τιμής βλέπω γνώριμα και αγαπητά πρόσωπα, με τα οποία μας συνδέει αμοιβαία εκτίμηση και παλαιά φιλία.
Κυρίες και κύριοι,
δεν είναι εύκολο να αποδοθεί με λόγια ο ιστορικός και εθνικός σεβασμός που οφείλουμε στην ηρωική Μάνη, στις ιστορίες δόξας, αίματος και θυσίας που καθιστούν ιερά αυτά τα χώματα.
Δε θα αποπειραθώ να τα εξυμνήσω, διότι τον ύμνο των γυναικών και των ανδρών της Μάνης τον έγραψε η δόξα, τον μελοποίησαν τα χιλιάδες τραγούδια που μεταφέρουν από γενιά σε γενιά τις αξίες τους και τα σύμβολά τους, τον συνέθεσε η ίδια η ιστορία.
Τι να προσθέσει, λοιπόν, η δική μου γλώσσα για Εκείνες και Εκείνους, που ύψωσαν τη φήμη, το γόητρο και τη δόξα της Μάνης, στη Βέργα, στον Πολυάραβα, εδώ στο Διρό, στην Καστανιά, στα Μοθωκόρωνα, στην Ανδρούβιστα, στις Κιτριές, στον Βρονταμά, στο Πέτα, στην Κρεμμαστή, στην Τσεσφίνα και σε όλη, απ' άκρου εις άκρον, τη Μάνη.
Πώς να περιγραφεί το δέος που αισθανόμαστε για τις άοπλες γυναίκες, που τιμούμε σήμερα, οι οποίες περιφρόνησαν την έμφυτη σε όλους επιθυμία της ζωής, και προτίμησαν να πεθάνουν με τιμή, με το δρεπάνι στο χέρι, παρά να δεχτούν να δουν και να βιώσουν την ατίμωση, τη δική τους, των παιδιών τους και της Ελλάδας.
Εδώ γύρω και πάνω από αυτή τη γιορτή, μας κοιτούν οι αγωνίστριες, όπως η Γερακάρη, η Μαρία Βενετσανάκη, η Πανώρια Βοζίκη, η Ιωάννα Γιατράκου, η Πολυξένη Καβάκου, η Δημητράκαινα, η Πικολάκαινα, η Σάββαινα, η Ζαχαριά, η Πατσουράκαινα και όλες εκείνες οι Μανιάτισσες που έδωσαν εδώ τον αγώνα και το παράδειγμα της μάχης και της νίκης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτόν εδώ τον τόπο η Ελληνική Επανάσταση είναι «νίκη ή θάνατος».
Διερωτώμαι, συχνά, εάν έχουμε συνειδητοποιήσει μέσα μας τι πραγματικά χρωστάμε, σε όλες αυτές τις γυναίκες. Δικαίως υπάρχει το παράπονο ότι η εθελοθυσία αυτή, εδώ στο Διρό, στη Μάνη, αλλά και οι αγώνες της Ελληνίδας, στο διάβα της ιστορίας, δεν έχουν γίνει συνείδηση «ιερού χρέους» από την Ελληνική Πολιτεία, δεν έχουν τύχει της οφειλόμενης ιστορικής δικαίωσης και εθνικής αναγνώρισης.
189 χρόνια μετά την Ηρωική Μάχη του Διρού στέκομαι απέναντί σας, με γνώμονα τα λόγια του ποιητή Ανδρέα Κάλβου: «όσοι το χάλκεων χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας, ας έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία».
Η σημασία της τριπλής περιθρύλητης νίκης και η πανωλεθρία του Ιμπραήμ, αποτέλεσε σπουδαίο στρατιωτικό γεγονός, που έμελε να είναι καθοριστικό για την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους και τη δημιουργία της ανεξάρτητης Ελλάδος.
Αν δεν γινόταν πρώτα στη στεριά της Μάνης ο τάφος του Ιμπραήμ, δεν θα τον κατάπινε, κατόπιν, η θάλασσα στο Ναβαρίνο.
Και η νίκη ήρθε σε μία περίοδο που κινδύνευε να χαθεί ο αγώνας από τις εσωτερικές έριδες, που αποδυνάμωσαν τα στρατεύματα και έκαμψαν το ηθικό των αγωνιστών. Όχι όμως και των αγωνιστριών, των γυναικών της Μάνης, που με όπλα τους τη δύναμη ψυχής και απλά δρεπάνια κατάφεραν να τρέψουν σε φυγή τα λεφούσια του Ιμπραήμ, αναγεννώντας ελπίδες αλλά και την πίστη των αγωνιστών.
Τα λυρικά λόγια του μεγάλου ιστορικού, συγγραφέα, ακαδημαϊκού, Διονυσίου Κόκκινου είναι χαρακτηριστικά: «Όλα όσα αναφέρονται διά τας γυναίκας της Μάνης, που έτρεξαν εις την μάχην και εκρατούσαν αντί όπλων δρεπάνια, ρόπαλα και πέτρας, ξεπερνούν την φαντασίαν. Είναι ασύλληπτου πολεμικού μεγαλείου. Η Μάνη μάς έδωσε νέας Αμαζόνας».
Αυτές οι γυναίκες πολέμησαν με όπλο το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά τους, δεν σκέφτηκαν ως μάνες, νοικοκυρές ή σύζυγοι. Αψήφησαν τον κίνδυνο και θυσίασαν τη φύση τους.
Αγωνίστηκαν ως γνήσιες Ελληνίδες.
Σε καμία γωνιά της Ελλάδας που αντιστάθηκε, επαναστάτησε, πολέμησε με ή χωρίς όπλα, σώμα με σώμα, δεν έλειψαν Ελληνίδες που βασανίστηκαν από τις κακουχίες και τις στερήσεις που έφερε ο ξενικός ζυγός.
Δεν έλειψαν γυναίκες που ζώθηκαν ότι εύρισκαν για όπλα και συστρατεύθηκαν σε αγώνες δύσκολους, φονικούς, αλλά ιερούς και δίκαιους.
Οι ανώνυμες εκείνες γυναίκες, της Επανάστασης, της γερμανικής Κατοχής, όλων των Αγώνων που έχουν γραφτεί με χρυσά γράμματα στην Ελληνική Ιστορία, έγραψαν την δική τους λαμπρή ιστορία σε όλα τα μήκη και πλάτη της πατρώας γης.
Γυναίκες, που φλόγιζε το νου και την καρδιά η πίστη πως είχαν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερες.
Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που κάθε μέρα επιβεβαιώνω - αυτό που πίστευα πάντα βέβαια - ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.
Βρίσκομαι ανάμεσα σε εξαίρετα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, και ανάμεσα σε Ελληνίδες, που δεν φορούν απλά μια στολή και φέρουν τα διακριτικά. Είναι γυναίκες που ανταπεξέρχονται ισάξια στο ρόλο του μαχητή, που έμαθαν να αμύνονται, να πολεμούν και να θυσιάζονται αν χρειαστεί για την πατρίδα.
Εκπαιδεύονται, δοκιμάζονται, ασκούνται σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, με ισότιμο τρόπο, ώστε να έχουν αντίληψη επιχειρησιακή και στρατηγική, αλλά και μία αντίληψη ιστορική, γιατί ως ξέρουμε τα πάντα συγκεφαλαιώνονται στην Ιστορία.
Η Ιστορία άλλωστε, ως άλλος «ομφάλιος λώρος» μας τρέφει, μας συνδέει με γεγονότα που σήμερα μπορούν να δειχθούν ως λύσεις, να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση, να μας θυμίσει ότι οι Έλληνες νικούν ακόμη και όταν αριθμητικά υστερούν ή όταν τα μόνα όπλα τους, είναι πέτρες και δρεπάνια. Να μας δείξει ότι στα δύσκολα οι Έλληνες ενωμένοι βάζουν στην άκρη τις διαφορές τους και νικούν.
Εν προκειμένω, χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μάνη και οι Μανιάτες, και θα μου επιτρέψετε να συμφωνήσω με αυτούς που λένε «οι Μανιάτες μπορεί να είναι «λωβοί», και να κρατούν έχθρητα, όμως κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί τούτο: ποτέ η Μάνη δεν υπήρξε για τον εαυτό της.
Υπήρξε για όλο τον Ελληνισμό». Εκεί βρίσκεις τους Μανιάτες, όπου υπάρχει ανάγκη, όπου τους χρειάζεται η Πατρίδα.
Στο σημείο αυτό θέλω να σας πω ότι τόσα χρόνια στην πολιτική, με συγκεκριμένη πορεία και αρχές, με γνωστές απόψεις για την Πατρίδα, τη θρησκεία και τα ιερά και όσια αυτού του τόπου, έχω σκεφτεί πολλές φορές, να μεταφέρω και να αποδώσω έναν ορισμό του εθνικού κράτους. Σήμερα, από εδώ από τη Μάνη, δεν δυσκολεύομαι καθόλου να πω ότι ένα κράτος υπάρχει κατά κύριο λόγο στην καρδιά και την ψυχή των ανθρώπων του.
Αν δεν πιστεύουν οι άνθρωποί του ότι το κράτος είναι παρόν, ότι υπάρχει, κανένα πολιτικό ή διπλωματικό τέχνασμα, καμία στρατιωτική επιχείρηση, δεν θα μπορέσει είτε να το δημιουργήσει είτε να το διατηρήσει.
Αλλά, παράλληλα, καμία νέα τάξη πραγμάτων δεν μπορεί στο όνομα της παγκοσμιοποίησης να υποστείλει αυτές τις πολεμικές σημαίες οι οποίες έχουν ποτιστεί με αίμα.
Καμία νέα τάξη πραγμάτων δεν θα μας κάνει να παραδώσουμε την πατρίδα μας, την εθνική μας κυριαρχία και την εδαφική μας ακεραιότητα.
Είμαστε λαός μικρός σε αριθμό, που ζήσαμε υπόδουλοι για αιώνες και βρεθήκαμε πολλές φορές αντιμέτωποι με την καταστροφή. Κατορθώσαμε όμως πάντοτε να σταθούμε ζωντανοί και να μετατρέψουμε την τραγωδία σε αναγέννηση και δημιουργία.
Γιατί αγαπάμε και πονάμε αυτόν τον τόπο. Γιατί έτσι, άλλωστε, μάθαμε οι Έλληνες, από τους προγόνους μας, από μάνες, σαν αυτές που πολέμησαν εδώ στο Διρό, από την μακρά παράδοσή μας.
Τι μας έδειξαν και τι μας έμαθαν; Όποιος απειλούσε αλλά και απειλεί τις αξίες τους, τότε, εξεγείρονται, επαναστατούν και νικούν.
Και ο αγώνας αυτός έχει και την ευρύτερη ηθική αποδοχή, γιατί είναι αγώνας δίκαιος, αγώνας επιβίωσης από βαρβάρους.
Παρόντος του Υπαρχηγού του Πολεμικού μας Ναυτικού, θέλω να θυμίσω ότι ο Ναύαρχος Κουντουριώτης μετά από οικονομική κρίση και εν μέσω οικονομικής κρίσης απελευθέρωσε τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου με το θρυλικό «Αβέρωφ».
Η Μάχη του Διρού αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα, αυτής της αγάπης, αυτής της αυταπάρνησης, που διέσωσε φυλή και πατρίδα από βέβαιο αφανισμό.
Η Μάχη του Διρού δείχνει τη δύναμη που κρύβουν οι πολίτες και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα, της Παλλαϊκής Άμυνας.
Κύριε Δήμαρχε,
Αγαπητοί πολίτες τούτης εδώ της υπερήφανης πόλης,
Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση για την απόφαση που πάρθηκε επίσημα, ώστε η ημέρα της μεγάλης μάχης που έδωσαν όχι στρατιώτες, αλλά πολίτες, γυναίκες πολίτες στο Διρό, να είναι ημέρα Παλλαϊκής Άμυνας, ημέρα τιμής για τις γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Από φέτος, για κάθε χρόνο, θα γράφεται στην ιστορία η ημέρα αυτή.
Η Παλλαϊκή Άμυνα στηρίζεται και λειτουργεί από την φιλοτιμία, το πάθος και την αξιοποίηση του ανθρώπινου νου για επιβίωση.
Οι απλοί πολίτες μετατρέπονται σε καθοδηγητές, σε προστάτες, σε άξιους συμπαραστάτες των Ενόπλων Δυνάμεων, υποβοηθώντας το έργο τους.
Στην ανάγκη να προλάβουμε τις εξελίξεις, να ενδυναμώσουμε το αίσθημα των πολιτών για ασφάλεια, κρίνεται αναγκαία η συμμετοχή του καθενός από εμάς, στην Άμυνα της Χώρας μας.
Να είμαστε πάντα έτοιμοι να διαχειριστούμε μία κρίση ή ένταση. Να πιστέψουμε στη δύναμή μας και να τη μετατρέψουμε σε Άμυνα, σε Παλλαϊκή Άμυνα.
Είναι τόσα πολλά πλέον τα παραδείγματα της νεότερης ιστορίας που θέλουν τους πολίτες ενεργούς, έτοιμους για παν ενδεχόμενο.
Η «απειλή» δεν είναι όρος που θα πρέπει να φοβίζει. Δεν πρέπει να φοβίζει τους Έλληνες.
Αρκεί όμως, να είμαστε προετοιμασμένοι. Έτσι επιβάλλει η ιστορία μας, έτσι επιβάλλει η γεωγραφική και γεωστρατηγική μας θέση. Χρειάζεται άσκηση για το πώς πρέπει να αντιδράσουμε, να κινηθούμε, να μην πιαστούμε ποτέ απροετοίμαστοι.
Όμως, τα τελευταία χρόνια, η σταδιακή στροφή της οργανώσεως του Στρατού προς ένα ημι-επαγγελματικό μοντέλο, και η απαξίωση της εφεδρείας και του συστήματος επιστρατεύσεως οδήγησαν σε πλήρη αδράνεια και την πολιτική άμυνα.
Επαναφέρουμε την Εφεδρεία στην πρώτη γραμμή των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Επαναφέρουμε την Παλλαϊκή Άμυνα ως το μέρος αντίστασης.
Η αξία της Παλλαϊκής Άμυνας, της Πολιτικής Άμυνας, της Πολιτικής κινητοποίησης - ό,τι όρο και αν χρησιμοποιήσεις - είναι τεράστια και έχει ως κινητήριο δύναμη τον πολίτη.
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα την πολιτική ευθύνη του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ξεκινήσαμε μαζί με τη Στρατιωτική Ηγεσία την εμπλοκή των Εθνοφυλάκων, με πρώτους τους Εβρίτες και τους Δωδεκανήσιους.
Επιδιώξαμε να συμμετέχουν σε όλες τις ασκήσεις και τις παρελάσεις.
Το ίδιο θα κάνουμε και με τους Εφέδρους και με τις νέες δομές που χτίζουμε πλέον, όπως η νέα ΜΟΜΑ, η «ΔΙΔΕΡΓΩΝ», που έχει αφήσει εδώ ένα έργο στη μέση, ένα έργο που αφορά αυτή εδώ την περιοχή.
Εκεί θα δώσουμε τη δυνατότητα σε νέα παιδιά που θα υπηρετήσουν τη θητεία τους να μπορούν, εν συνεχεία, να παραμείνουν στο στράτευμα για δύο ή τρία χρόνια και να αποκτήσουν επαγγελματική εμπειρία.
Θέλουμε ο ελληνικός λαός μαζί με τις Ένοπλες Δυνάμεις, σε μία δημοκρατική χώρα, να συνεργάζονται στενά όχι μόνο σε περίοδο πολέμου αλλά και σε περίοδο ειρήνης.
Είναι απόφαση της Κυβέρνησης να φέρουμε το λαό κοντά στις Ένοπλες Δυνάμεις. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι οι Ένοπλες Δυνάμεις και ο ελληνικός λαός.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα πολύ καλά δομημένο σύστημα Εθνικής Άμυνας, γεγονός αδιαμφισβήτητο, αλλά η ενεργοποίηση του πληθυσμού μπορεί να δημιουργήσει ένα στρατηγικό θαύμα ανατρέποντας ακόμη και τα δεδομένα μιας μάχης.
Αυτοί που έχουν την ευθύνη της Παλλαϊκής Άμυνας καλούνται να υλοποιήσουν μία εξαιρετικά δύσκολη αποστολή.
Προσωπικά δείχνω μεγάλη εμπιστοσύνη στην αυτενέργεια των ανθρώπων και των ομάδων.
Για το λόγο αυτό θεωρώ ότι όλα είναι δυνατά και κατορθωτά ενδυναμώνοντας το έργο και τον ρόλο της Παλλαϊκής Άμυνας, ενδυναμώνοντας τα θεμέλια του οικοδομήματος που λέγεται Άμυνα και δη Πολιτική Άμυνα, δίνοντας ως παράδειγμα την αυτοθυσία των γυναικών της Μάνης και τη νίκη που έφεραν με την πράξη τους. Θέλω να γνωρίζετε ότι αυτές οι θυσίες καθορίζουν και τη βασική μας εθνική στρατηγική. Ποια είναι αυτή; Είναι αυτή που προσδιόρισε η ανώνυμη Μανιάτισσα μοιρολογίστρα: «Πεσ' του να κάθεται 'κειδά και να φυλάει το σύνορο».
Η εντολή της Μανιάτισσας μοιρολογίστρας είναι και εντολή προς εμάς. Να φυλάμε τα σύνορα.
Εκεί στηρίζονται τα δόγματά μας, έτσι εκπαιδεύονται τα άξια Στελέχη μας.
Και σύνορο δεν είναι μόνο μια γεωγραφική έννοια, είναι πρωτίστως ηθική, πνευματική και ιστορική.
Εύχομαι σε όλους υγεία, δύναμη και προκοπή. Εύχομαι η Υπέρμαχος Στρατηγός και οι Προστάτες Άγιοι των Ενόπλων μας Δυνάμεων, ο Άγιος Γεώργιος, η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Νικόλαος και οι Ταξιάρχες να είναι δίπλα σας γυναίκες Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, που σήμερα μας τιμάτε με την παρουσία σας και τιμάτε και τις Ένοπλες Δυνάμεις με τη συμμετοχή σας.
Επιτρέψτε μας να σας θυμίσουμε, εδώ, όπου οι Ελληνίδες αποδείξατε ότι οι Μανιάτισσες ήταν συνεχίστριες των Σπαρτιατισσών ότι και εσείς είστε συνεχίστριες των μαχητριών του Διρού.
Σας ευχαριστούμε πολύ».
«Στο πλαίσιο του εορτασμού - τονίζεται σε ανακοίνωση του ΥΠΕΘΑ - και σε ανάμνηση της συμμετοχής και της ηρωικής δράσης των γυναικών της Μάνης στη μάχη του Διρού εναντίον των στρατευμάτων του Ιμπραήμ πασά, η εν λόγω ημέρα καθιερώνεται ως ''Ημέρα της Ελληνίδας στις Ένοπλες Δυνάμεις''».
Ο εορτασμός περιελάμβανε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων, καθώς και συμμετοχή στρατιωτικών τμημάτων στελεχωμένων αμιγώς από γυναικείο στρατιωτικό προσωπικό, σε ένδειξη τιμής για τη συμβολή και προσφορά των γυναικών στην άμυνα της χώρας, καθιερώνοντας την εν λόγω ημέρα ως «Ημέρα της Ελληνίδας στις ΕΔ».
Η ομιλία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας έχει ως εξής:
«Πανοσιολογιώτατε Εκπρόσωπε του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη,
Σεβαστοί Πατέρες,
Κύριε Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας,
Κύριε Περιφερειάρχα,
Συνάδελφοι βουλευτές,
Κύριε Δήμαρχε της Ανατολικής Μάνης,
Αγαπητοί Δήμαρχοι, που σήμερα παρευρίσκεστε εδώ, σε αυτή τη μεγάλη γιορτή,
Στρατηγοί,
Κύριε Εκπρόσωπε του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Κύριοι Εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας,
Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί, γυναίκες και άνδρες, των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας,
Σήμερα, είμαστε εδώ, για να τιμήσουμε τη Μανιάτισσα αγωνίστρια. Για πρώτη φορά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ύστερα από εισήγηση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας και απόφαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, καθιερώνει την ημέρα αυτή ως «Ημέρα Παλλαϊκής Άμυνας», όπου τιμούμε όλα τα Στελέχη, τις γυναίκες των Ενόπλων μας Δυνάμεων.
Για πρώτη φορά σήμερα τα αγήματα που παρευρίσκονται στην εκδήλωση είναι οι απόγονοι των Σπαρτιατισσών και των Μανιατισσών που έδωσαν εδώ τη μάχη.
Είναι τιμητικά αγήματα αποτελούμενα μόνο από γυναίκες. Της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, της Σχολής Ικάρων, της Σχολής Αξιωματικών Νοσηλευτικής και της Σχολής Τεχνικών Υπαξιωματικών της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Αυριανά ηγετικά Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Ισότιμα Στελέχη.
Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τον Κύριο Δήμαρχο που μου έκανε την πολύ μεγάλη τιμή να με προσκαλέσει ως ομιλητή στη σημαντική αυτή εκδήλωση.
Με ιδιαίτερη χαρά στη σημερινή σύναξη μνήμης και τιμής βλέπω γνώριμα και αγαπητά πρόσωπα, με τα οποία μας συνδέει αμοιβαία εκτίμηση και παλαιά φιλία.
Κυρίες και κύριοι,
δεν είναι εύκολο να αποδοθεί με λόγια ο ιστορικός και εθνικός σεβασμός που οφείλουμε στην ηρωική Μάνη, στις ιστορίες δόξας, αίματος και θυσίας που καθιστούν ιερά αυτά τα χώματα.
Δε θα αποπειραθώ να τα εξυμνήσω, διότι τον ύμνο των γυναικών και των ανδρών της Μάνης τον έγραψε η δόξα, τον μελοποίησαν τα χιλιάδες τραγούδια που μεταφέρουν από γενιά σε γενιά τις αξίες τους και τα σύμβολά τους, τον συνέθεσε η ίδια η ιστορία.
Τι να προσθέσει, λοιπόν, η δική μου γλώσσα για Εκείνες και Εκείνους, που ύψωσαν τη φήμη, το γόητρο και τη δόξα της Μάνης, στη Βέργα, στον Πολυάραβα, εδώ στο Διρό, στην Καστανιά, στα Μοθωκόρωνα, στην Ανδρούβιστα, στις Κιτριές, στον Βρονταμά, στο Πέτα, στην Κρεμμαστή, στην Τσεσφίνα και σε όλη, απ' άκρου εις άκρον, τη Μάνη.
Πώς να περιγραφεί το δέος που αισθανόμαστε για τις άοπλες γυναίκες, που τιμούμε σήμερα, οι οποίες περιφρόνησαν την έμφυτη σε όλους επιθυμία της ζωής, και προτίμησαν να πεθάνουν με τιμή, με το δρεπάνι στο χέρι, παρά να δεχτούν να δουν και να βιώσουν την ατίμωση, τη δική τους, των παιδιών τους και της Ελλάδας.
Εδώ γύρω και πάνω από αυτή τη γιορτή, μας κοιτούν οι αγωνίστριες, όπως η Γερακάρη, η Μαρία Βενετσανάκη, η Πανώρια Βοζίκη, η Ιωάννα Γιατράκου, η Πολυξένη Καβάκου, η Δημητράκαινα, η Πικολάκαινα, η Σάββαινα, η Ζαχαριά, η Πατσουράκαινα και όλες εκείνες οι Μανιάτισσες που έδωσαν εδώ τον αγώνα και το παράδειγμα της μάχης και της νίκης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτόν εδώ τον τόπο η Ελληνική Επανάσταση είναι «νίκη ή θάνατος».
Διερωτώμαι, συχνά, εάν έχουμε συνειδητοποιήσει μέσα μας τι πραγματικά χρωστάμε, σε όλες αυτές τις γυναίκες. Δικαίως υπάρχει το παράπονο ότι η εθελοθυσία αυτή, εδώ στο Διρό, στη Μάνη, αλλά και οι αγώνες της Ελληνίδας, στο διάβα της ιστορίας, δεν έχουν γίνει συνείδηση «ιερού χρέους» από την Ελληνική Πολιτεία, δεν έχουν τύχει της οφειλόμενης ιστορικής δικαίωσης και εθνικής αναγνώρισης.
189 χρόνια μετά την Ηρωική Μάχη του Διρού στέκομαι απέναντί σας, με γνώμονα τα λόγια του ποιητή Ανδρέα Κάλβου: «όσοι το χάλκεων χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας, ας έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία».
Η σημασία της τριπλής περιθρύλητης νίκης και η πανωλεθρία του Ιμπραήμ, αποτέλεσε σπουδαίο στρατιωτικό γεγονός, που έμελε να είναι καθοριστικό για την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους και τη δημιουργία της ανεξάρτητης Ελλάδος.
Αν δεν γινόταν πρώτα στη στεριά της Μάνης ο τάφος του Ιμπραήμ, δεν θα τον κατάπινε, κατόπιν, η θάλασσα στο Ναβαρίνο.
Και η νίκη ήρθε σε μία περίοδο που κινδύνευε να χαθεί ο αγώνας από τις εσωτερικές έριδες, που αποδυνάμωσαν τα στρατεύματα και έκαμψαν το ηθικό των αγωνιστών. Όχι όμως και των αγωνιστριών, των γυναικών της Μάνης, που με όπλα τους τη δύναμη ψυχής και απλά δρεπάνια κατάφεραν να τρέψουν σε φυγή τα λεφούσια του Ιμπραήμ, αναγεννώντας ελπίδες αλλά και την πίστη των αγωνιστών.
Τα λυρικά λόγια του μεγάλου ιστορικού, συγγραφέα, ακαδημαϊκού, Διονυσίου Κόκκινου είναι χαρακτηριστικά: «Όλα όσα αναφέρονται διά τας γυναίκας της Μάνης, που έτρεξαν εις την μάχην και εκρατούσαν αντί όπλων δρεπάνια, ρόπαλα και πέτρας, ξεπερνούν την φαντασίαν. Είναι ασύλληπτου πολεμικού μεγαλείου. Η Μάνη μάς έδωσε νέας Αμαζόνας».
Αυτές οι γυναίκες πολέμησαν με όπλο το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά τους, δεν σκέφτηκαν ως μάνες, νοικοκυρές ή σύζυγοι. Αψήφησαν τον κίνδυνο και θυσίασαν τη φύση τους.
Αγωνίστηκαν ως γνήσιες Ελληνίδες.
Σε καμία γωνιά της Ελλάδας που αντιστάθηκε, επαναστάτησε, πολέμησε με ή χωρίς όπλα, σώμα με σώμα, δεν έλειψαν Ελληνίδες που βασανίστηκαν από τις κακουχίες και τις στερήσεις που έφερε ο ξενικός ζυγός.
Δεν έλειψαν γυναίκες που ζώθηκαν ότι εύρισκαν για όπλα και συστρατεύθηκαν σε αγώνες δύσκολους, φονικούς, αλλά ιερούς και δίκαιους.
Οι ανώνυμες εκείνες γυναίκες, της Επανάστασης, της γερμανικής Κατοχής, όλων των Αγώνων που έχουν γραφτεί με χρυσά γράμματα στην Ελληνική Ιστορία, έγραψαν την δική τους λαμπρή ιστορία σε όλα τα μήκη και πλάτη της πατρώας γης.
Γυναίκες, που φλόγιζε το νου και την καρδιά η πίστη πως είχαν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερες.
Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που κάθε μέρα επιβεβαιώνω - αυτό που πίστευα πάντα βέβαια - ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.
Βρίσκομαι ανάμεσα σε εξαίρετα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, και ανάμεσα σε Ελληνίδες, που δεν φορούν απλά μια στολή και φέρουν τα διακριτικά. Είναι γυναίκες που ανταπεξέρχονται ισάξια στο ρόλο του μαχητή, που έμαθαν να αμύνονται, να πολεμούν και να θυσιάζονται αν χρειαστεί για την πατρίδα.
Εκπαιδεύονται, δοκιμάζονται, ασκούνται σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, με ισότιμο τρόπο, ώστε να έχουν αντίληψη επιχειρησιακή και στρατηγική, αλλά και μία αντίληψη ιστορική, γιατί ως ξέρουμε τα πάντα συγκεφαλαιώνονται στην Ιστορία.
Η Ιστορία άλλωστε, ως άλλος «ομφάλιος λώρος» μας τρέφει, μας συνδέει με γεγονότα που σήμερα μπορούν να δειχθούν ως λύσεις, να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση, να μας θυμίσει ότι οι Έλληνες νικούν ακόμη και όταν αριθμητικά υστερούν ή όταν τα μόνα όπλα τους, είναι πέτρες και δρεπάνια. Να μας δείξει ότι στα δύσκολα οι Έλληνες ενωμένοι βάζουν στην άκρη τις διαφορές τους και νικούν.
Εν προκειμένω, χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μάνη και οι Μανιάτες, και θα μου επιτρέψετε να συμφωνήσω με αυτούς που λένε «οι Μανιάτες μπορεί να είναι «λωβοί», και να κρατούν έχθρητα, όμως κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί τούτο: ποτέ η Μάνη δεν υπήρξε για τον εαυτό της.
Υπήρξε για όλο τον Ελληνισμό». Εκεί βρίσκεις τους Μανιάτες, όπου υπάρχει ανάγκη, όπου τους χρειάζεται η Πατρίδα.
Στο σημείο αυτό θέλω να σας πω ότι τόσα χρόνια στην πολιτική, με συγκεκριμένη πορεία και αρχές, με γνωστές απόψεις για την Πατρίδα, τη θρησκεία και τα ιερά και όσια αυτού του τόπου, έχω σκεφτεί πολλές φορές, να μεταφέρω και να αποδώσω έναν ορισμό του εθνικού κράτους. Σήμερα, από εδώ από τη Μάνη, δεν δυσκολεύομαι καθόλου να πω ότι ένα κράτος υπάρχει κατά κύριο λόγο στην καρδιά και την ψυχή των ανθρώπων του.
Αν δεν πιστεύουν οι άνθρωποί του ότι το κράτος είναι παρόν, ότι υπάρχει, κανένα πολιτικό ή διπλωματικό τέχνασμα, καμία στρατιωτική επιχείρηση, δεν θα μπορέσει είτε να το δημιουργήσει είτε να το διατηρήσει.
Αλλά, παράλληλα, καμία νέα τάξη πραγμάτων δεν μπορεί στο όνομα της παγκοσμιοποίησης να υποστείλει αυτές τις πολεμικές σημαίες οι οποίες έχουν ποτιστεί με αίμα.
Καμία νέα τάξη πραγμάτων δεν θα μας κάνει να παραδώσουμε την πατρίδα μας, την εθνική μας κυριαρχία και την εδαφική μας ακεραιότητα.
Είμαστε λαός μικρός σε αριθμό, που ζήσαμε υπόδουλοι για αιώνες και βρεθήκαμε πολλές φορές αντιμέτωποι με την καταστροφή. Κατορθώσαμε όμως πάντοτε να σταθούμε ζωντανοί και να μετατρέψουμε την τραγωδία σε αναγέννηση και δημιουργία.
Γιατί αγαπάμε και πονάμε αυτόν τον τόπο. Γιατί έτσι, άλλωστε, μάθαμε οι Έλληνες, από τους προγόνους μας, από μάνες, σαν αυτές που πολέμησαν εδώ στο Διρό, από την μακρά παράδοσή μας.
Τι μας έδειξαν και τι μας έμαθαν; Όποιος απειλούσε αλλά και απειλεί τις αξίες τους, τότε, εξεγείρονται, επαναστατούν και νικούν.
Και ο αγώνας αυτός έχει και την ευρύτερη ηθική αποδοχή, γιατί είναι αγώνας δίκαιος, αγώνας επιβίωσης από βαρβάρους.
Παρόντος του Υπαρχηγού του Πολεμικού μας Ναυτικού, θέλω να θυμίσω ότι ο Ναύαρχος Κουντουριώτης μετά από οικονομική κρίση και εν μέσω οικονομικής κρίσης απελευθέρωσε τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου με το θρυλικό «Αβέρωφ».
Η Μάχη του Διρού αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα, αυτής της αγάπης, αυτής της αυταπάρνησης, που διέσωσε φυλή και πατρίδα από βέβαιο αφανισμό.
Η Μάχη του Διρού δείχνει τη δύναμη που κρύβουν οι πολίτες και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα, της Παλλαϊκής Άμυνας.
Κύριε Δήμαρχε,
Αγαπητοί πολίτες τούτης εδώ της υπερήφανης πόλης,
Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση για την απόφαση που πάρθηκε επίσημα, ώστε η ημέρα της μεγάλης μάχης που έδωσαν όχι στρατιώτες, αλλά πολίτες, γυναίκες πολίτες στο Διρό, να είναι ημέρα Παλλαϊκής Άμυνας, ημέρα τιμής για τις γυναίκες στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Από φέτος, για κάθε χρόνο, θα γράφεται στην ιστορία η ημέρα αυτή.
Η Παλλαϊκή Άμυνα στηρίζεται και λειτουργεί από την φιλοτιμία, το πάθος και την αξιοποίηση του ανθρώπινου νου για επιβίωση.
Οι απλοί πολίτες μετατρέπονται σε καθοδηγητές, σε προστάτες, σε άξιους συμπαραστάτες των Ενόπλων Δυνάμεων, υποβοηθώντας το έργο τους.
Στην ανάγκη να προλάβουμε τις εξελίξεις, να ενδυναμώσουμε το αίσθημα των πολιτών για ασφάλεια, κρίνεται αναγκαία η συμμετοχή του καθενός από εμάς, στην Άμυνα της Χώρας μας.
Να είμαστε πάντα έτοιμοι να διαχειριστούμε μία κρίση ή ένταση. Να πιστέψουμε στη δύναμή μας και να τη μετατρέψουμε σε Άμυνα, σε Παλλαϊκή Άμυνα.
Είναι τόσα πολλά πλέον τα παραδείγματα της νεότερης ιστορίας που θέλουν τους πολίτες ενεργούς, έτοιμους για παν ενδεχόμενο.
Η «απειλή» δεν είναι όρος που θα πρέπει να φοβίζει. Δεν πρέπει να φοβίζει τους Έλληνες.
Αρκεί όμως, να είμαστε προετοιμασμένοι. Έτσι επιβάλλει η ιστορία μας, έτσι επιβάλλει η γεωγραφική και γεωστρατηγική μας θέση. Χρειάζεται άσκηση για το πώς πρέπει να αντιδράσουμε, να κινηθούμε, να μην πιαστούμε ποτέ απροετοίμαστοι.
Όμως, τα τελευταία χρόνια, η σταδιακή στροφή της οργανώσεως του Στρατού προς ένα ημι-επαγγελματικό μοντέλο, και η απαξίωση της εφεδρείας και του συστήματος επιστρατεύσεως οδήγησαν σε πλήρη αδράνεια και την πολιτική άμυνα.
Επαναφέρουμε την Εφεδρεία στην πρώτη γραμμή των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Επαναφέρουμε την Παλλαϊκή Άμυνα ως το μέρος αντίστασης.
Η αξία της Παλλαϊκής Άμυνας, της Πολιτικής Άμυνας, της Πολιτικής κινητοποίησης - ό,τι όρο και αν χρησιμοποιήσεις - είναι τεράστια και έχει ως κινητήριο δύναμη τον πολίτη.
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα την πολιτική ευθύνη του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ξεκινήσαμε μαζί με τη Στρατιωτική Ηγεσία την εμπλοκή των Εθνοφυλάκων, με πρώτους τους Εβρίτες και τους Δωδεκανήσιους.
Επιδιώξαμε να συμμετέχουν σε όλες τις ασκήσεις και τις παρελάσεις.
Το ίδιο θα κάνουμε και με τους Εφέδρους και με τις νέες δομές που χτίζουμε πλέον, όπως η νέα ΜΟΜΑ, η «ΔΙΔΕΡΓΩΝ», που έχει αφήσει εδώ ένα έργο στη μέση, ένα έργο που αφορά αυτή εδώ την περιοχή.
Εκεί θα δώσουμε τη δυνατότητα σε νέα παιδιά που θα υπηρετήσουν τη θητεία τους να μπορούν, εν συνεχεία, να παραμείνουν στο στράτευμα για δύο ή τρία χρόνια και να αποκτήσουν επαγγελματική εμπειρία.
Θέλουμε ο ελληνικός λαός μαζί με τις Ένοπλες Δυνάμεις, σε μία δημοκρατική χώρα, να συνεργάζονται στενά όχι μόνο σε περίοδο πολέμου αλλά και σε περίοδο ειρήνης.
Είναι απόφαση της Κυβέρνησης να φέρουμε το λαό κοντά στις Ένοπλες Δυνάμεις. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι οι Ένοπλες Δυνάμεις και ο ελληνικός λαός.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα πολύ καλά δομημένο σύστημα Εθνικής Άμυνας, γεγονός αδιαμφισβήτητο, αλλά η ενεργοποίηση του πληθυσμού μπορεί να δημιουργήσει ένα στρατηγικό θαύμα ανατρέποντας ακόμη και τα δεδομένα μιας μάχης.
Αυτοί που έχουν την ευθύνη της Παλλαϊκής Άμυνας καλούνται να υλοποιήσουν μία εξαιρετικά δύσκολη αποστολή.
Προσωπικά δείχνω μεγάλη εμπιστοσύνη στην αυτενέργεια των ανθρώπων και των ομάδων.
Για το λόγο αυτό θεωρώ ότι όλα είναι δυνατά και κατορθωτά ενδυναμώνοντας το έργο και τον ρόλο της Παλλαϊκής Άμυνας, ενδυναμώνοντας τα θεμέλια του οικοδομήματος που λέγεται Άμυνα και δη Πολιτική Άμυνα, δίνοντας ως παράδειγμα την αυτοθυσία των γυναικών της Μάνης και τη νίκη που έφεραν με την πράξη τους. Θέλω να γνωρίζετε ότι αυτές οι θυσίες καθορίζουν και τη βασική μας εθνική στρατηγική. Ποια είναι αυτή; Είναι αυτή που προσδιόρισε η ανώνυμη Μανιάτισσα μοιρολογίστρα: «Πεσ' του να κάθεται 'κειδά και να φυλάει το σύνορο».
Η εντολή της Μανιάτισσας μοιρολογίστρας είναι και εντολή προς εμάς. Να φυλάμε τα σύνορα.
Εκεί στηρίζονται τα δόγματά μας, έτσι εκπαιδεύονται τα άξια Στελέχη μας.
Και σύνορο δεν είναι μόνο μια γεωγραφική έννοια, είναι πρωτίστως ηθική, πνευματική και ιστορική.
Εύχομαι σε όλους υγεία, δύναμη και προκοπή. Εύχομαι η Υπέρμαχος Στρατηγός και οι Προστάτες Άγιοι των Ενόπλων μας Δυνάμεων, ο Άγιος Γεώργιος, η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Νικόλαος και οι Ταξιάρχες να είναι δίπλα σας γυναίκες Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, που σήμερα μας τιμάτε με την παρουσία σας και τιμάτε και τις Ένοπλες Δυνάμεις με τη συμμετοχή σας.
Επιτρέψτε μας να σας θυμίσουμε, εδώ, όπου οι Ελληνίδες αποδείξατε ότι οι Μανιάτισσες ήταν συνεχίστριες των Σπαρτιατισσών ότι και εσείς είστε συνεχίστριες των μαχητριών του Διρού.
Σας ευχαριστούμε πολύ».
.png)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΜΟΝΟ ΟΥ ΤΙ ΔΑΝΑ ΣΧΟΛΙΑ