Τι σημαίνει το επώνυμο Καραμανλής;

Γράφoυν: Γιώργος Δαμιανός και Καμάλ Ραχίμι
(για την έρευνα στην Τουρκική και Φαρσί γλώσσα)

Στις μέρες μας δεν υπάρχουν Έλληνες Καραμανλήδες, ούτε η γραφή τους. Κιμωλία σε μαυροπίνακα, που την έσβησε το σφουγγάρι του χρόνου, θα ήταν η υπόθεση τους, αν δεν υπήρχαν τα επώνυμα: Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά. Η υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καπποδοκία στέκει ως αγκάθι στη μνήμη μας και μας βάζει μικρές και δύσκολες ερωτήσεις που ζητούν απάντηση, όπως:
“Μπορείς να είσαι Έλληνας, δίχως να μιλάς Ελληνικά;”
“ Ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας στη διατήρηση του Έθνους;”
και άλλα πολλά.
Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, ας γνωρίσουμε καλύτερα την υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καραμανία.
Που βρίσκεται η Καραμανία;

Η Καραμανία είναι περιοχή της Νοτιοανατολικής Μ. Ασίας και περιλαμβάνει τμήματα της Λυκαονίας, Μεγάλης Φρυγίας Παμφυλίας, Ισαυρίας, Καππαδοκίας, Κιλικίας. Στην Αρχαιότητα η περιοχή Καραμάν (Karaman) ονομαζόταν Λάρανδα (τα) και καταστράφηκε από τον Περδίκκα, το 322 π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το όνομα του Καραμάν Μπέη / Mehmet Bey Karamanoglu (محمد بی کارامان اقلو), o οποίος ίδρυσε το εμιράτο γύρω στα 1256.
Η λέξη Καραμάν (ή Καχραμάν) σημαίνει «ο ήρωας», «το πρωτοπαλίκαρο», και είναι κοινή στην Τουρκική, στα Περσικά (Φαρσί), και στα Αρμένικα, καθώς και σ΄ όλες τις περιοχές που έχουν τις παραλλαγές Φαρσί όπως: Αφγανιστάν, Πακιστάν, και τη περιοχή Punjab της Ινδίας. Στα Περσικά ιστορικά κείμενα, η λέξη “Καραμάν” ή “Kahraman” είναι γραμμένη ως “Qahraman” (το “Q” προφέρεται “Γ”)
Το όνομα Καραμανλή προσδιορίζει τον άνθρωπο ή την οικογένεια που κατάγεται από το Καραμάν (η Τούρκικη κατάληξη «-λή» δηλώνει την προέλευση/καταγωγή, π.χ. Ankarali : ο καταγόμενος από την Άγκυρα). Η Δυναστεία των Καραμανιδών, Τουρκομάνοι της Μ. Ασίας, εναντιώθηκε στους Οθωμανούς, αλλά, τελικά, υποτάχθηκε το 1467. Μεγάλος ηγεμόνας της Καραμανίας ήταν ο Καραμάν Ογλού Αλαντίν (1381- 1390), ο οποίος συνελήφθη στη μάχη του Ακ-Σάι και θανατώθηκε ύστερα από διαταγή του Τιμούρ-Τας Πασά
Ποιοι ήταν οι Έλληνες Καραμανλήδες
Με τον όρο Καραμανλής και, συνηθέστερα, στον πληθυντικό: Καραμανλήδες, προσδιορίζονται οι Έλληνες κάτοικοι της Καραμανίας, οι οποίοι είχαν μία παγκόσμια ιδιαιτερότητα: ήταν Έλληνες, Χριστιανοί Ορθόδοξοι, μίλαγαν Τούρκικα και έγραφαν την Τούρκικη γλώσσα με ελληνικά γράμματα (Καραμανλική γραφή). Παρόλο που υπέστησαν μεγάλη πίεση για να εξισλαμιστούν, απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα, επιβλήθηκε η Τούρκικη, όμως με πείσμα και αυταπάρνηση παρέμειναν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, αν και έχασαν την ελληνική γλώσσα. Έπειτα από την υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης (1923) μεταφέρθηκαν, στην Ελλάδα , κυρίως σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, αν και ελάχιστοι είχαν έρθει, πριν από την Μικρασιατική καταστροφή.
Από αυτούς τους Τουρκόφωνους Έλληνες έχουμε πολλά επώνυμα στη Νέα Ελληνική, όπως: Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά.
Καραμανλήδικη γραφή

Για αυτούς του Τουρκόφωνους Έλληνες τυπώθηκαν αρκετά βιβλία στην Καραμανλήδικη (ή Κραμανλιδικη ή Καραμανλήδειο) γραφή (πρώτη επίσημη εμφάνιση της γραφής αυτής ήταν το 1713 και διατηρήθηκε επί δύο αιώνες). Ο Σουλτάνος την αναγνώρισε ως επίσημη γραφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορία δίνοντας την έγκριση (Ι. Χλωρό,1934) συγγραφής τουρκοελληνικού λεξικού.
Δείγμα Καραμανλήδικης γραφής από την “Ανέμη”, σε έκδοση του 1840:
Ιπατετναμε : Γιάνι Γκερέκ ερκεκλερέ, γκερέκ δις εχληλερέ, πογιουγέ βε κιουτζουγιέ, φαρζ ολάν Ιπατετλέρ, Απόδειπνον, Εξάψαλμος, Παναγίανην χαιρετισμολαρί, Παράκλησις, βε αζίζ Μετάληψι.
Μετάφραση:
“Βιβλίο προσευχών: Δηλαδή προσευχές που είναι απαραίτητες και αποτελούν την ιερή υποχρέωση ανδρών και γυναικών, μεγάλων και μικρών. Απόδειπνος, ο Εξάψαλμος, οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, η Παράκληση, και η Ακολουθία της Αγίας Μετάληψης.
Ένα ακόμα παράδειγμα από την Αγία Γραφή,1869, αναφέρεται η γενεαλογία του Ιησού Χριστού από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο στην Καραμανλίδικη γλώσσα: «Αβραάμ ογλού & Δαβίδ ογλού Ιησούς Χριστοσούν τενασουλουνούν κιταπή» (δηλαδή «Το βιβλίο της γενεαλογίας του Ιησού Χριστού, υιού του Αβραάμ και του Δαυίδ»).

Πηγή